Etapy nauki czytania metodą symultaniczno - sekwencyjną

Etapy nauki czytania przedstawia w sposób syntetyczny taki oto schemat:
Czytanie symultaniczne – prawopółkulowe:
- czytanie samogłosek,
- czytanie wyrażeń dźwiękonaśladowczych,
- czytanie (rozpoznawanie globalne) wyrazów.
Czytanie sekwencyjne – lewopółkulowe:
- czytanie sylab otwartych,
- czytanie połączeń dwóch sylab,
- czytanie sylab zamkniętych,
- czytanie nowych wyrazów i zdań.
Nauka odczytywania samogłosek oparta jest przede wszystkim o prawopółkulowy, symultaniczny sposób przetwarzania informacji. Polega ona na całościowym ujmowaniu obrazu graficznego. Zrozumienie wzajemnej relacji znaku i dźwięku, jest pierwszym etapem nauki czytania.
Odczytywanie liter odpowiadających samogłoskom w kontekstach, czyli do obrazka, jest właściwe dla prawopółkulowego przetwarzania informacji wzrokowej i słuchowej. Połączenie obrazu graficznego ze znaczeniem związane jest z ujęciem całościowym (symultanicznym) Zapoznanie dziecka z obrazem samogłosek realizowane jest w trzech etapach:
- powtarzania,
- rozumienia – dzieci pokazują zapisane samogłoski odczytywane przez nauczyciela,
- samodzielnego nazywania – dziecko czyta głośno wskazaną, napisaną, wylosowaną, wyjętą z pudełka samogłoskę (Cieszyńska 2011: 238).
Praca nad opanowaniem umiejętności rozpoznawania wyrażeń dźwiękonaśladowczych opiera się także na trzech etapach: powtarzania, rozumienia i nazywania. W tym wypadku naukę ułatwiają obrazki przywołujące odpowiednie dźwięki, towarzyszące umieszczonym na nich osobom i przedmiotom. Dźwięki te, o dużej melodyjności wypowiadane zwykle
z charakterystycznym akcentem i wznoszącą intonacją, odbierane są, przetwarzane
i zapamiętywane przez prawą półkulę. Podczas etapu powtarzania, angażującego obie półkule mózgu, dziecko zapamiętuje sylaby w powiązaniu z sytuacją. Globalne zapamiętywanie zapisanych wyrażeń dźwiękonaśladowczych jest jednoczesnym ćwiczeniem pamięci symultanicznej (prawopółkulowej). Powtarzanie sekwencji sylab włącza lewopółkulową organizację przechowywania informacji (Cieszyńska, 2010: 61 – 63).
Całościowe rozpoznawanie wyrazów często nazywane jest czytaniem globalnym. Nie jest to oczywiście czytanie linearne (lewopółkulowe), umożliwiające rozumienie znaczeń nowych wyrazów, ale ma dużą wartość terapeutyczną (Cieszyńska 2011: 243).
Czytanie sylab otwartych wymaga sekwencyjnego, lewopółkulowego przetwarzania informacji. Jest czytaniem abstrakcyjnym, liniowo (linearnie) uporządkowanych dźwięków mowy. Istotne jest tu bowiem ujęcie relacji między zmieniającymi się samogłoskami a stałym elementem, jakim jest znak spółgłoski w każdym zestawie (paradygmacie). Kontrolowanie kierunku czytania od lewej do prawej jest możliwe dzięki pracy struktur prawej „przestrzennej” półkuli mózgu, natomiast zachowanie sekwencji (wzajemnego następstwa liter w sylabie) dzięki pracy półkuli lewej (Cieszyńska, Korendo 2012: 316).
Dla dzieci ze skrzyżowaną lateralizacją, leworęcznych i z niezakończonym procesem formowania się dominacji stronnej odczytywanie sylab zamkniętych jest bardzo trudnym zadaniem. Dzieje się tak dlatego, że uczniom tym trudno odnaleźć początek sylaby. Należy, więc przeprowadzać wiele ćwiczeń spostrzegania wzrokowego, dzięki którym dziecko opanuje schemat czytania właściwy dla naszej kultury, to znaczy od lewej do prawej. Tym przestrzennym uporządkowaniem zajmuje się półkula prawa, ale liniowym uporządkowaniem liter w sylabie – lewa. Widać, więc wyraźnie jak ważna na tym etapie nauki czytania jest współpraca obu półkul mózgowych.
Kolejną umiejętnością, jaką zdobywa dziecko jest odczytywanie wyrazów zbudowanych z poznanych sylab. Wyrazom towarzyszą obrazki, które przywołują nazwę w umyśle dziecka. Ilustracje są odbierane, przetwarzane i przechowywane przede wszystkim w prawej półkuli mózgu, której działanie wspierać będzie proces zapamiętywania globalnego obrazu wyrazów. Wydzielanie sylab w zapisanych słowach pozwoli na jednoczesne włączenie lewopółkulowej organizacji informacji językowych. Dzięki tak zorganizowanemu schematowi postępowania dydaktycznego dochodzi do sekwencyjnego, lewopółkulowego odbierania informacji płynących z zapisanych tekstów. Proponowana technika wprowadzania dziecka w świat pisma umożliwi w przyszłości czytanie ze zrozumieniem i zdobywanie wiedzy (Cieszyńska, 2010: 73 - 75).

Cieszyńska J., Korendo M., [2012], Wczesna interwencja terapeutyczna, Kraków.
Cieszyńska J., [2011], Wczesna diagnoza i terapia zaburzeń autystycznych. Metoda krakowska, Warszawa.
Cieszyńska J., [2009], Kocham uczyć czytać. Poradnik dla rodziców i nauczycieli, Kraków.