Funkcje półkul mózgowych

Mózg składa się z trzech głównych części: przodomózgowia, śródmózgowia i tyłomózgowia. Przodomózgowie dzieli się na dwie połowy, które tworzą lewą i prawą półkulę mózgu. Ich zewnętrzna powierzchnia jest pofałdowana i tworzy wiele zakrętów i bruzd, które znacznie powiększają jego powierzchnię. Większa część powierzchni mózgu jest głęboko ukryta w bruzdach (Abrahams 2004: 16).
Półkule mózgowe oddziela od siebie sięgająca w głąb aż do ciała modzelowatego szczelina podłużna mózgu. Powierzchnie półkul pokrywa warstwa istoty szarej, zwana płaszczem lub korą mózgu. Wewnątrz każdej półkuli pod korą mózgową znajdują się:
- istota biała półkul – tworzą ją zmielinizowane włókna nerwowe (aksony komórek nerwowych), które dzielimy na trzy rodzaje:
- kojarzeniowe, łączące poszczególne części kory w obrębie tej samej półkuli,
- spoidłowe, zespalające ze sobą struktury obu półkul,
- rzutowe, łączące korę mózgową ze strukturami niżej położonymi;
-jądra podstawne - są to duże skupiska istoty szarej leżące w głębi półkul mózgowych,
- komora boczna mózgu, wypełniona płynem rdzeniowo – mózgowym.

Pokrywająca powierzchnię półkul kora mózgowa uformowana jest w bruzdy ograniczające zakręty, natomiast grupy zakrętów tworzą płaty (Kozołub 1999: 95 - 96).
Ich nazwy pochodzą od sąsiadujących kości czaszki w obrębie, których się znajdują, wyróżniamy:
płat czołowy (część przodomózgowia odpowiedzialna za emocje, usytuowany jest w nim ośrodek ruchowy mowy tzw. ośrodek Broki),
płat ciemieniowy (obszar zaangażowany w orientację w przestrzeni, znajduje się w nim także ośrodek czuciowy mowy tzw. ośrodek Wernickiego),
płat potyliczny (część tyłomózgowia i główny obszar odpowiedzialny za interpretację bodźców wzrokowych),
płat skroniowy (obszar mózgu odpowiedzialny za dźwięk i język mówiony).
Rożne obszary kory mózgowej spełniają odmienne, wysoko specjalistyczne funkcje:
pierwotna kora ruchowa – kontroluje ruchy zależne od woli po przeciwnej stronie ciała; pobudzenie elektryczne tego obszaru powoduje ruchy określonych grup mięśni,
pierwotna kora somatosensoryczna – docierają do niej informacje z receptorów czuciowych po stronie przeciwnej ciała dotyczące dotyku, bólu, temperatury i pozycji mięśni oraz stawów,
kora asocjacyjna (kojarzeniowa) słuchowa – odpowiada za interpretację i znaczenie dźwięków,
kora asocjacyjna (korzeniowa) wzrokowa – odpowiada za rozpoznawanie i znaczenie informacji wzrokowych i odnoszenie ich do wcześniejszych doświadczeń,
pierwotna kora wzrokowa – dochodzą do niej informacje z oczu z przeciwległej połowy pola widzenia,
pierwotna kora słuchowa – przetwarza podstawowe cechy dźwięków jak wysokość tonu i rytm (Abrahams 2004: 23).

Kozołub A., [1999], Podstawy anatomii i fizjologii i układu nerwowego, [w:] Logopedia. Pytania i odpowiedzi, red. Gałkowski T., Jastrzębowską G., Opole.