Trudności nauczyciela napotykane na drodze edukacji uczniów z Zespołem Aspergera w szkole masowej

Trudności nauczyciela napotykane na drodze edukacji uczniów z Zespołem Aspergera w szkole masowej.

Otoczenie ucznia z zespołem Aspergera w szkole masowej powinno być przyjazne, bezpieczne i zdrowe. Musi stwarzać warunki do rozwoju i zainteresowań dziecka w zgodzie z samym sobą i ze światem. W szkole uczniowie spędzają większość swojego czasu i to właśnie w niej kształtowane są postawy, nawyki oraz styl życia. Niestety, w tak dużej zbiorowości dzieci z ZA nie są wstanie uniknąć sytuacji trudnych, które przeszkadzają w osiąganiu celów edukacyjnych i wychowawczych.
Obecnie coraz częściej mówi się również o trudnej roli nauczyciela pracującego z uczniami o specjalnych potrzebach edukacyjnych w szkole masowej. „Nauczyciel często doświadcza sytuacji, kiedy jego możliwości okazują się niewystarczające w porównaniu z wymaganiami, jakie stawia przed nim rzeczywistość, co jest przez niego doświadczane jako trudność.”1
Sytuacje takie mogą występować w związku z różnorodnością potrzeb przejawianych przez uczniów klasy oraz wymaganiami, jakie stawia to przed nauczycielem biorącym odpowiedzialność za ich zaspokojenie. Przyczyny mogą być niekiedy powiązane z samym nauczycielem, jego kompetencjami zawodowymi, osobowością i poziomem przygotowania do radzenia sobie
z określonymi przeszkodami.
„Wiele cech wynikających bezpośrednio lub pośrednio z „triady autystycznej oraz objawów towarzyszących sprawia, że uczniowie z tym zaburzeniem są przez nauczycieli postrzegani jako szczególnie trudna grupa.”2 Dzieci zespołem Aspergera wykazują trzy główne kategorie problemów, jakie mogą pojawić się w toku nauczania.
Do pierwszej kategorii należą utrudniania związane z zaburzeniami komunikacji werbalnej i niewerbalnej z uczniem.
W pracy wychowawcy bardzo ważna jest zdolność rozpoznawania stanów emocjonalnych i sygnałów niewerbalnych wysyłanych przez młodego człowieka oraz dostosowywanie tempa i sposobu przekazywania wiadomości do ich poziomu zrozumienia. Nieumiejętność rozpoznawania
emocji, takich jak podekscytowanie, smutek czy wstyd, utrudnia nawiązywanie kontaktów międzyludzkich. Podobnie jest z rozpoznawaniem odczytywania informacji, jakie niesie ze sobą ton głosu, mimika czy też gesty.
„Jest to szczególnie trudne w szkole ogólnodostępnej, kiedy nauczyciel kieruje wypowiedzi do licznej klasy i ma ograniczone możliwości indywidualizacji procesu nauczania.”3
Obecność ucznia z tego typu zaburzeniem wymaga od niego większej
ostrożności w doborze słów i przeznaczenia dodatkowego czasu na wyjaśnienie poleceń, czy też wypowiedzi, które mogą być niezrozumiałe.
Do drugiej grupy sytuacji problemowych należą zaburzeniami rozwoju społecznego i emocjonalnego.
„Wyniki badań Jennifer Cassady pokazują, że nauczyciele niemający doświadczenia w pracy z dziećmi z autyzmem i zespołem Aspergera wykazują sceptycyzm i niewielką gotowość do włączania ich do swojej klasy.”4 Obawiają się takiej sytuacji ze względu na niedostateczne umiejętności społeczne i związane z nimi zachowania trudne.
Napięcia w relacjach nauczycieli z uczniami z wynikają zarówno z przyczyn związanych z postrzeganiem własnej skuteczności zawodowej, jak i z zachowaniami demonstrowanymi przez ucznia, związanymi z jego funkcjonowaniem społecznym i emocjonalnym.
Nauczyciele niejednokrotnie mają obawy związane z obecnością w ich klasie dziecka z zespołem Aspergra. Dotyczą one przede wszystkim tego, jaki wpływ będą mieli oni na innych uczniów. Często dochodzi do trudnych sytuacji, gdzie owe dzieci dezorganizują lekcję i przeszkadzające w nauce pozostałym osobom. W klasie, gdzie znajdują się uczniowie o specjalnych potrzebach, nauczyciel bardzo często musi poświęcać dodatkowy czas, przez co może mieć poczucie zaniedbywania potrzeb innych dzieci. Działa to również w drugą stronę. „Nauczyciel może doświadczać trudności we wprowadzaniu zasad oraz w integrowaniu grupy, ze względu na pojawiającą się niechęć lub brak motywacji ucznia z zaburzeniami ze spektrum autyzmu do podporządkowywania się zasadom i regułom panującym w klasie.”5 Nieraz wychowawca zmuszony jest do zastosowania indywidualnych rozwiązań, aby utrzymać dyscyplinę, co może powodować niezadowolenie u rówieśników.
` Trzecią kategorię sytuacji trudnych, które pojawiają się pracy z dziećmi z zaburzeniami ze spektrum autyzmu „są specyficzne trudności w uczeniu się wynikające z właściwości ich rozwoju i stylu poznawczego, funkcjonowania zmysłów oraz podejmowanych wzorów aktywności, w postaci np. zachowań stereotypowych.”6
W sytuacji, kiedy w klasie nie ma nauczyciela wspierającego, wychowawca postawiony jest w trudnej sytuacji, gdyż nie zawsze może poświęcić czas na powracanie do materiału sprawiającego
problemy jednemu uczniowi. Ponadto, bardzo istotną przeszkodą omawianej grupy osób są deficyty w zakresie koncentracji uwagi dowolnej, które mogą wpływać na zaburzenia proces uczenia się w klasie ogólnodostępnej. Zmotywowanie ucznia uczęszczającego do grupy, gdzie znajduje się kilkanaście osób jest dla nauczyciela wielkim wyzwaniem.
Funkcjonowanie uczniów z zespołem Aspergera w placówce masowej, zaburza nie tylko właściwą komunikację, ale staje się także źródłem frustracji niejednego pedagoga. Wpływa to niekiedy na podwyższone ryzyko wypalenia zawodowego, zwłaszcza w grupie nauczycieli nie posiadających kwalifikacji do pracy z dziećmi ze spektrum autyzmu.

Bibliografia:
1.Antoniuk A., „Nauczyciel wobec trudności związanych z edukacją uczniów z zaburzeniami ze spektrum autyzmu w warunkach szkoły integracyjnej i ogólnodostępnej”, W: Studia Edukacyjne nr 34, Poznań 2015.
2.Borkowska A. „Zrozumieć świat ucznia z zespołem Aspergera”, Wydawnictwo Harmonia, Gdańsk 2016.
3.Cassady J., „Teachers' attitudes toward the inclusion of students with autism and emotional behavioral disorder”, Electronic Journal for Inclusive Education, 2011.
4.Cześniuk B., „Dziecko z autyzmem i zespołem Aspergera w szkole i przedszkolu”, W:http://pcpppidn.eu/archiwum/files/SPN/autyzm.pdf
5. Chrzanowska, I. „Zaniedbane obszary edukacji pomiędzy pedagogiką a pedagogiką specjalną. Wybrane zagadnienia.”, Impuls, Kraków 2009.