Rozpoznawanie uczuć i emocji. Scenariusz zajęcia Trening Umiejętności Społecznych TUS

KONSPEKT ZAJĘCIA
TRENING UMIEJĘTNOŚCI SPOŁECZNYCH (TUS)

Grupa: grupa integracyjna 6- latki (dzieci z problemami emocjonalnymi).
Miejsce prowadzenia zajęć: przedszkole.
Temat wiodący: ROZPOZNAWANIE UCZUĆ I EMOCJI.
Czas trwania: 2h (czas rozłożony na dwa zajęcia)
Cel ogólny: Lepsze poznanie i uświadomienie sobie przeżywanych uczuć i ich związków z zachowaniem.
Cele szczegółowe (dziecko):
- rozpoznaje i nazywa różne stany emocjonalne,
- dzieli się własnymi przeżyciami z innymi ludźmi,
- uświadamia sobie, że w różnych sytuacjach ludzie przeżywają różne uczucia ( radość, smutek, złość, strach, zdziwienie, wstyd),
- wyraża emocje za pomocą słów, gestów, mimiki.

Zastosowane metody:
Metody aktywizujące:
•praca z tekstem; głośne czytanie, słuchanie, dyskusja
•drama
•techniki plastyczne
•gry i zabawy ruchowe

Wykorzystane pomoce dydaktyczne: elementy powitalne- obrazek przedstawiający: dłoń, serce, nutkę, ilustracje z emocjami przyjemnymi i nieprzyjemnymi (pozytywne, negatywne), papierowa kostka uczuć (wzór dostępny w internecie), tekst wiersza pt.: „Zły humorek” D. Gellner, małe lusterka, lizaki/patyki z przyklejonymi buźkami (uśmiechniętą i smutną), skonstruowane tzw. koło fortuny, kolorowe pola z poszczególnymi zdaniami, kartki, mazaki.

Przebieg zajęcia:

1. POWITANIE – prowadzący przykleja „elementy powitalne” na tablicy lub przy wejściu do sali (na odpowiedniej wysokości, aby dziecko mogło przy okazji uaktywnić się ruchowo- wykonuje podskok z wyciągnięciem ręki do góry i dotyka wybrany symbol).
Obrazki symbolizują konkretną czynność:
- „dłoń”- przybicie piątki z prowadzącym,
- „serce”- uścisk z prowadzącym (tzw. „przytulas”)
- „nutka”- taniec (dowolne ruchy dziecka)
Dzieci wybierają wg uznania symbole i witają się w podany sposób
z prowadzącym.

2. RUNDKA Z EMOCJAMI – KOSTKA UCZUĆ- wyrażanie emocji, rozpoznawanie emocji. Koncentrowanie uwagi, stosowanie się do poleceń.
Potrzebne materiały:
•Duża kostka zrobiona z twardego papieru (np. kartonu lub tektury). Na każdej stronie kostki napis lub obrazek z innym uczuciem (np. radość, smutek, złość, strach, zdziwienie, wstyd).

Aranżacja miejsca
•Dzieci siedzą w kole, mogą siedzieć na krzesłach lub na podłodze.
Opis zabawy:
Dzieci po kolei rzucają kostką uczuć i odgrywają uczucie wyrzucone na kostce nie pokazując innym uczestnikom, co wylosowali. Odgrywając dane uczucie mogą użyć zarówno swojej twarzy, jak i ciała (nie mogą przy tym nic mówić). Obserwacja innych dzieci daje możliwość rozpoznawania konkretnych zachowań, używanych przez aktora, aby zilustrować dane uczucie.
Realizacja zabawy krok po kroku
1.Usadź dzieci w kole, pokaż kostkę uczuć i powiedz dzieciom, że zagrają w grę pod tytułem Kostka uczuć.
2.Wytłumacz dzieciom, że kiedy dostaną kostkę uczuć, mają ją rzucić, a następnie odegrać uczucie przedstawione na obrazku, używając zarówno swojej twarzy, jak
i ciała. Poinformuj dzieci, że nie mogą nic mówić.
3.Powiedz dzieciom, że kiedy jedno z nich odgrywa uczucie, reszta powinna uważnie obserwować aktora i spróbować rozpoznać, jakie uczucie wyrażą, a następnie podnieść rękę i podzielić się odpowiedzią z grupą. Dzieci otrzymują po jednym punkcie za każde zachowanie, które prawidłowo rozpoznały.
4.Po rozpoznaniu wszystkich zachowań przekaż kostkę następnemu dziecku w kole
i powtarzaj krok trzeci aż wszystkie dzieci rzucą kostką.
5.Zakończenie zabawy: Powiedz dzieciom, że to już koniec zabawy. Poproś, żeby usiadły na krzesłach lub na podłodze, twarzą w kierunku frontowej części sali, oraz powiedz im, że nadszedł czas na omówienie gry.
Pytania dotyczące procesu grupowego:
1.Zapytaj dzieci, co musiały zrobić, żeby móc uczestniczyć w grze. Podkreśl ważność rozpoznawania i wyrażania emocji, czekania na swoją kolejność i stosowania się do poleceń.
2.Zapytaj dzieci, co musiały robić, kiedy były aktorem.
3.Zapytaj dzieci, jak się czuły, będąc aktorem.
4.Zapytaj dzieci, co musiały robić, będąc obserwatorem.
5.Zapytaj dzieci, jak się czuły, będąc obserwatorem” (Reddy, 2015)

3. WPROWADZENIE DO TEMATU – wprowadzenie w tematykę zajęć na podstawie krótkiej rozmowy nawiązującej do wcześniejszej zabawy („Kostka uczuć”) oraz wiersza pt.: „Zły humorek” D. Gellner.

Rozmowa z dziećmi na temat emocji:
- Co to są emocje?
- Po czym można poznać, że ktoś jest zły, wesoły, smutny, boi się?
- Czy zdarzyło wam się kiedyś być złym, wesołym?- co było powodem?

Uporządkowanie informacji:
Emocje, często nazywane uczuciami, obejmują takie doświadczenia, jak miłość, nienawiść, gniew, zaufanie, radość, strach i smutek. ... Są specyficznymi reakcjami na określone wydarzeni, które zwykle trwają dość krótko- ich źródłem jest wszystko co nas otacza. Emocje nie są ani dobre, ani złe. Nie podlegają ocenie moralnej, zatem każdy ma prawo czuć się szczęśliwy jak i zły. Najważniejsze jest to co robimy z tymi emocjami czy i w jaki sposób pokażemy nasze emocje innym.

Informacja kierowana do dzieci:
Posłuchajcie teraz wiersza pt.: „Zły humorek” D. Gellner. Zastanówcie się, jakie emocje pojawiają się w tym wierszu? Po wysłuchaniu tekstu chciałabym, żebyśmy spróbowali odpowiedzieć sobie na kilka pytań.
(Wiersz można również przedstawić w wersji: https://www.youtube.com/watch?v=2ZiqVi5muTE)

D. Gellner
"Zły humorek"

Jestem dzisiaj zła jak osa!
Złość mam w oczach i we włosach!
Złość wyłazi mi uszami
I rozmawiać nie chcę z wami!

A dlaczego?
Nie wiem sama
Nie wie tata, nie wie mama...

Tupię nogą, drzwiami trzaskam
I pod włos kocura głaskam.

Jak tupnęłam lewą nogą,
Nadepnęłam psu na ogon.
Nawet go nie przeprosiłam
Taka zła okropnie byłam.

Mysz wyjrzała z mysiej nory:
Co to znowu za humory?
Zawołałam: - Moja sprawa!
Jesteś chyba zbyt ciekawa.
Potrąciłam stół i krzesło,
co mam zrobić, by mi przeszło?!

Wyszłam z domu na podwórze,
Wpakowałam się w kałużę.
Widać, że mi złość nie służy,
Skoro wpadłam do kałuży.
Siedzę w błocie, patrzę wkoło,
Wcale nie jest mi wesoło...

Nagle co to?
Ktoś przystaje
Patrzcie! Rękę mi podaje!
To ktoś mały, tam ktoś duży -
Wyciągają mnie z kałuży.
Przyszedł pies i siadł koło mnie
Kocur się przytulił do mnie,
Mysz podała mi chusteczkę:
Pobrudziłaś się troszeczkę!
Widzę, że się pobrudziłam,
Ale za to złość zgubiłam

Pytania do wiersza :
- Co czuła dziewczynka ?
- Z jakiego powodu czuła gniew,
- Jak się zachowywała?
- Co znaczy być złym, a co złościć się/ być zezłoszczonym? Czy to oznacza to samo?

ĆWICZENIE 1. „Emocje i uczucia”- poniżej znajdują się ilustracje przedstawiające rozmaite stany emocjonalne, nazwij każdy z nich i zastanów się w jaki sposób wyraża się dane emocje, np.: „Śmiejemy się gdy odczuwamy radość”, „Usta w kształcie podkówki, kiedy się smucimy” itd. Następnie przed lustrem (prowadzący rozdaje dzieciom małe lusterka) spróbuj zrobić miny przedstawiające różne nastroje. Przyjrzyj się sobie, zastanów się, która z min oddających daną emocję podoba Ci się najbardziej.

4.MODELOWANIE.
Prezentacja krótkiego filmu edukacyjnego pt: „EMOCJE” https://www.youtube.com/watch?v=LT7x1CRslR8
(Można również dodatkowo zaprezentować film edukacyjny: „Emocje - rozpoznaję, rozumiem
i nazywam” https://www.youtube.com/watch?v=k2xH0mUEc_0 )

ĆWICZENIE 2. „Emocje przyjemne i nieprzyjemne”- podział emocji na przyjemne i nieprzyjemne- burza mózgów. Wylosowanie przez dzieci ilustracji postaci i przyklejanie ich po stronie przyjemnych i nieprzyjemnych emocji. Próba nazwania emocji wyrażonych na ilustracjach oraz stanu, w jakim dana postać mogła się znaleźć oraz tego ja nasz organizm może reagować na daną emocję (np. radość dziecka na widok mamy- robi się nam ciepło
i przyjemne, czujemy spokój itd.).

5.SCENKI (warianty do wyboru lub łączone).

Wariant 1. „Zagadki mimiczne i pantomimiczne”.
Zasady zabawy: zabawa przebiega w kręgu. Wszyscy przez chwilę zastanawiają się jakie uczucie chcieliby przedstawić (mogą również losować konkretne uczucie z magicznego worka lub kapelusza). Po czym chętne dzieci pokazują uczucie gestami i wyrazem twarzy, pozostali odgadują o jakie uczucie chodzi.

Wariant 2. Przygotowanie w parach scenek obrazujących sytuacje:
1.Przez kilka dni rodzice nie pozwalali mi wyjść na podwórko, miałem się uczyć.
Przychodzi kolega i opowiada jak wspaniale wczoraj bawili się na podwórku.

2. Twój przyjaciel od kilku dni spędza wszystkie przerwy z nowym kolegą. Na jednej z przerw podchodzi do ciebie i zaprasza cię na urodziny.

3. Podchodzisz do grupy, aby przyłączyć się do rozmowy, jeden z kolegów oświadcza «Ty nie będziesz z nami rozmawiał».

- Po odegraniu scenek następuje omówienie każdej, wypowiada się grupa i «aktorzy»:
- Co czuł główny bohater, w jaki sposób to wyraził?
- Co czuł partner bohatera?

Wariant 3. „Kalejdoskop uczuć”.
Wybór 1.
Zasady zabawy: przygotowujemy, konstruujemy wcześniej tzw.„koło fortuny” (lub jakąś okrągłą tarcze, którą można będzie kręcić) przyklejamy do niego kolorowe koło (na środku koła umieszczamy napis: "KIEDY CZUJESZ...") dookoła znajdują się kolorowe pola zawierające poszczególne teksty np.: "Kiedy czujesz...":
-złość? Jestem zły gdy...
-smutek? Jestem smutny gdy...
-radość? Jestem radosny gdy...
-zaskoczenie? Jestem zaskoczony gdy...
-wdzięczność? Jestem wdzięczny gdy...
-znudzenie(nudę)? Jestem znudzony gdy...
-strach? Jestem przestraszony gdy...

Dzieci kręcą kołem. Ich zadaniem jest podanie przykładu
z własnego życia sytuacji, kiedy pojawia się dane uczucie (np. emocja: złość- jestem zły, gdy ktoś zabiera mi nagle zabawkę, która właśnie się bawię itd.)

Wybór 2.
Zasady zabawy: przygotowujemy, konstruujemy wcześniej tzw. „koło fortuny” (lub jakąś okrągłą tarcze, którą można będzie kręcić) przyklejamy do niego kolorowe koło (na środku koła umieszczamy napis: "NASZE UCZUCIA"). dookoła znajdują się kolorowe pola zawierające poszczególne teksty:
-Kiedy czujesz smutek?
-Kiedy czujesz wstyd?
-Kiedy czujesz strach(lęk)?
-Kiedy jesteś zdziwiony, zaskoczony?
-Kiedy czujesz radość?
-Pokaż zaskoczenie, zdziwienie
-Pokaż radość
-Pokaż strach, lęk
-Pokaż wstyd
-Pokaż smutek
Zadaniem dzieci jest określenie reakcji ich organizmu w sytuacji przeżywania danego uczucia, swoich zachowań w wyniku przeżywania danych emocji a także podanie przykładu z własnego życia sytuacji, kiedy pojawia się dane uczucie (np. emocja: wstyd; reakcja organizmu: ból brzucha, uczucie gorąca, ściskanie w gardle, zarumienienie się, poczucie napięcia ciała; zachowanie: nie odzywam się, uciekam, tłumaczę się, przepraszam; sytuacja: „zostałem przyłapany na kłamstwie”).

6. OMAWIANIE I ODGRYWANIE SCENEK I POPRAWIANIE BŁĘDÓW.

Uświadomienie sobie własnych reakcji towarzyszących poszczególnym uczuciom. Ustalenie jaki jest związek emocji z zachowaniem.
Podsumowanie: Po skończeniu ćwiczeń, dzieci dyskutują o tym, czy reakcje organizmu w sytuacji przeżywania różnych uczuć są podobne czy nie; jakie widzą różnice i podobieństwa w reakcjach organizmu i swoich zachowaniach, które z zachowań pomagają w poradzeniu sobie z trudnymi uczuciami.

Smutek przystaje,
zwiesza głowę nisko,
nic go nie bawi
za to smuci wszystko.
Czy potrafimy
wypogodzić czoło
i zmienić smutną
minę na wesołą?”

- Czy znacie jakiś sposób na przeganianie złych nastrojów?
- Może rymowanka? ????

„Gdy mi smutno lub gdy jestem zły, klasnę w dłonie raz, dwa, trzy”

- Co jeszcze można zrobić by poprawić sobie humor? A może by tak stworzyć swojego własnego „Poprawiacza humoru”?? DO DZIEŁA!

Potrzebne materiały: Do wykonania pracy potrzebne będą kolorowe kartki z bloku technicznego oraz różnorodne materiały, np. rolki po papierze toaletowym, słomki, patyki, brokat, farby, plastelina, kleje, kawałki krepiny, skrawki materiałów. Zadaniem dzieci jest stworzenie czegoś co będzie im poprawiało humor. Praca może być zarówno przestrzenna jak płaska, może to być kolorowe pudełeczko, uśmiechnięty robot, czy czarodziejska czapka. Popuśćcie wodze fantazji.

Prezentacja prac- krótkie omówienie prac.

7. OCENA UCZESTNIKÓW.

Podsumowanie zajęć- RUNDKA KOŃCZĄCA. Prowadzący prosi dzieci o informacje zwrotne dotyczące zajęć.
Pytania pomocnicze: Czego się dowiedziałeś, nauczyłeś? Jak się teraz czujesz? –

Wariant 1. Prowadzący rozdaje dzieciom po dwa lizaki/patyki z przyklejonymi do nich buźkami-uśmiechniętą i smutną. Na sygnał dzieci wybierają tę buźkę, która symbolizuje to, jak się teraz czują (informacja zwrotna dla prowadzącego: ilość buziek uśmiechniętych- sugerujących pozytywne odczucia dotyczące zajęć, ilość smutnych- negatywny odbiór zajęć).

Wariant 2. Uczestnicy otrzymują kartki z konturem twarzy. Mają dorysować usta i oczy, tak aby twarz wyrażała uczucie obecnie przeżywane. Kończąc zajęcia każdy przedstawia swój rysunek i mówi: «teraz jestem... „ (zadowolony, smutny itp.)

Pożegnanie w kręgu. Dzieci przekazują sobie pluszowe lub papierowe słoneczko i żegnają się mówiąc: „Uśmiech jak słońce do Ciebie ślę, jeśli mnie lubisz uśmiechnij się”.

Lub

Pożegnanie Iskierka: „Posyłam iskierkę w krąg, niechaj wróci do mych rąk”.

BIBLIOGRAFIA:

źródło: L. A. Reddy: „Rozwijanie umiejętności społecznych dziecka...”, PWN, Warszawa 2015