Metody pracy na lekcji z dziećmi nadpobudliwymi

W adhortacji Catechesi tradende Papież zwraca uwagę na wprowadzania różnych metod w czasie lekcji religii dostosowanych do wieku, rozwoju umysłowego katechizowanych oraz indywidualnych uwarunkowań .
T. Wolańczyk, A. Kołakowski i M. Skotnicka stwierdzili, że: „Nauczanie dziecka nadpobudliwego jest trudniejsze niż innych dzieci. Ze względu na zaburzenia uwagi i pamięci wymaga ono często specjalnych metod dydaktycznych. Podstawowe z nich to wyróżnienie najważniejszych zagadnień i informacji: podkreślanie ich na tablicy na kolorowo, zaznaczanie podczas wypowiedzi sygnałem: uwaga, to ważne. Pomagają wszelkie schematy, diagramy, tabele, o ile nie są zbyt szczegółowe. Dobrze jest używać modeli lub pomocy wizualnych” .
Przy doborze metod musimy wziąć pod uwagę wszelkie uwarunkowania dzieci nadpobudliwych i agresywnych tak, aby dany sposób prowadzenia lekcji pomógł im uczestniczyć na zajęciach, a nie zniechęcać do szkoły.
W pracy z dziećmi nadpobudliwymi nauczyciel powinien posługiwać się słowami zrozumiałymi dla uczniów. Treści muszą nawiązywać do posiadanego przez dzieci doświadczenia i wzbogacać je o nowe elementy.
Stosując dyskusję w toku lekcji, w której uczestniczą dzieci nadpobudliwe trzeba ją trochę zmodyfikować. Osoby z ADHD mają pewne trudności językowe, które mogą ich zniechęcać do zaangażowania w czasie zajęć. Ograniczenia językowe, to m.in.:
- Trudności w budowaniu spójnych wypowiedzi. Dzieci nie przestrzegają reguł stylistycznych i gramatycznych, z tego powodu jest im ciężko wykazać się swoją wiedzą. Chaos ich wypowiedzi obniża ocenę wiadomości.
- Częste odbieganie od tematu. Uczeń przeskakuje z myśli na myśl, z pomysłu na pomysł. Utrudnia to zrozumienie dziecka, szczególnie wtedy, gdy nie kończy myśli.
- Trudność w posługiwaniu się przyimkami ( na, w, obok ) oraz słowami ( przed, po ). Ten problem utrudnia dziecku przekazać chronologię wydarzeń.
- Nieprzestrzeganie zasad prowadzenia rozmowy. Uczeń nie zawsze umie poczekać na swoją kolej zabrania głosu. Przerywa wypowiedzi innych kończąc za nich zdanie.
- Zbyt szybkie i zbyt głośne mówienie. Dziecko nadpobudliwe ze względu na swoją niespożytą energię nie potrafi mówić po cichu. Swoim zachowaniem przeszkadza w kontaktach z dorosłymi i kolegami w klasie .
Wprowadzając metodę pracy z tekstem pamiętajmy, że dzieci nadpobudliwe potrzebują:
- Odpowiedniego miejsca w ławce – trzeba zapewnić miejsce wolne od bodźców odwracających uwagę (z dala od drzwi i okien), blisko nauczyciela. Dziecko z ADHD potrzebuje większego spokoju niż inni uczniowie.
- Krótkich i precyzyjnych wskazówek – nie powinny one być zbyt złożone, dostosowane do możliwości percepcyjnych i poznawczych dziecka.
- Krótkich i prostych zadań – dążenie do głównego celu poprzez krótkie czynności .
- Wydłużenia czasu pracy – pozwala to na większą efektywność pracy i możliwość wykazania się wiedzą .
Metoda gier dydaktycznych, to nauka przez zabawę, przy pomocy różnych: krzyżówek, gier planszowych, rebusów, quizów, zagadek, rozsypanek. Gry dydaktyczne wymagają aktywności dwu sfer intelektualnej i emocjonalnej. Dana metoda może też służyć do przeprowadzania sprawdzianów, czy prac na ocenę. Taki sposób weryfikacji eliminuje stres i nerwice, które tak często utrudniają myślenie dzieciom z ADHD.
Gry dydaktyczne pozwalają na zdobywanie małych sukcesów, co ma ogromne znaczenie dla rozwoju dziecka. Świadomość osiągnięcia czegoś wprowadza zadowolenie, a kiedy osoba czuje się szczęśliwa, to zaczyna również dobrze się zachowywać. Należy unikać w grach przesadnego współzawodnictwa, polegającego na tym, że jeden wygrywa, a inni przegrywają. Prowadzi to do napięć i upokorzeń .
Drama stanowi dobrą metodę nauczania, co odkrył już Konfucjusz, który powiedział: Powiedz mi, a zapomnę, pokaż a zapamiętam, pozwów wziąć udział, a zrozumiem. Dana metoda polega na nauczeniu przez działanie. Angażuje ona nie tylko zdolności intelektualne, ale również umożliwia wykorzystanie wszystkich zmysłów. Drama uczy włączać w działanie emocje i wyobraźnię. Uczeń, wchodząc w jakąś rolę może rozwiązać swoje problemy i wzmocnić wiarę w swoje możliwości. Zespołowy charakter tej pracy kształtuje dyscyplinę i wyrabia nawyki. Ważne jest, aby brali w niej udział wszyscy uczniowie. Drama ma swoją określoną strukturę, mianowicie:
- wprowadzenie przez nauczyciela,
- przygotowanie uczniów do wejścia w rolę,
- odegranie ról,
- omówienie pracy uczniów .
Drama jest dobrym sposobem pracy z dziećmi nadpobudliwymi, ponieważ wykazują one tendencję do uczenia się przez doświadczenie. Najlepsze dla uczniów z ADHD są zadania, w których zdobywanie wiedzy wynika z działania . Dzieci nadpobudliwe dobrze się uczą w aktywnych sytuacjach np. odgrywanie ról w inscenizacjach. Tutaj przy pomocy ruchu i ekspresji mają możliwość uczenia się. Warto ten sposób zdobywania wiedzy wykorzystać na lekcji w celu pogłębienia wiadomości uczniów .
Stosowanie różnorodnych metod plastycznych pobudza ciekawość, a zarazem wzbogaca o nowe doświadczenia i umiejętności. Twórczość ta pozwala na wyrażanie własnych postaw emocjonalnych w stosunku do świata. Umożliwia ona przekraczanie siebie i daje zadowolenie .
Metody aktywizujące są pożyteczne w pracy z dziećmi nadpobudliwymi, ponieważ działając na różne zmysły pozwalają lepiej zapamiętać przekazywaną wiedzę. Uczenie się w ten sposób jest bardzo ciekawe i skuteczne. Dzieciom z ADHD łatwiej jest wydobyć z pamięci to co zostało do niej wprowadzone przez kilka zmysłów jednocześnie .
Wielość metod aktywizujących pozwala na unikanie powtarzania zadań do wykonania. Uczeń nadpobudliwy, gdy będzie często wykonywał tą samą pracę, to przestanie się w nią angażować i będzie się szybko rozpraszał .
Działanie dziecka obejmuje całe jego życie. Poprzez ruchy rąk i nóg, gesty, głos, uzewnętrznia swoją energię. Dlatego nie możne, szczególnie uczniów młodszych klas ciągle trzymać w ławce, przy jednym zadaniu. Dziecko charakteryzuje się ogromną aktywnością . Zwłaszcza u dzieci z ADHD trzeba wykorzystywać zabawę, ruch po to, aby pogłębić wiedzę ucznia. Zabawa ma służyć jako impuls do wzbudzenia chęci i motywacji dziecka w związku z nauką. Poprzez taką formę zdobywanie informacji będzie bardzo ciekawe i przyjemne. Lekcja może uatrakcyjniać zabawę i dzięki temu wysiłek nauki stanie się pasjonującym odkrywaniem tego, co nowe .
Ruch ma duże znaczenie w dydaktyce. Przeprowadzono wiele badań dotyczących oddziaływania ruchu na intelekt. Diagnoza wykazała, że wszelkiego rodzaju ćwiczenia, sport prowadzi do poprawy osiągnięć w szkole i zdolności komunikowania się oraz redukuje stres. Dlatego też wprowadzenie przerw ruchowych w czasie lekcji wpływa na uzyskanie lepszych wyników edukacyjnych. Wszelkie czynności, które uaktywniają ciało, zmniejszają stres i wzmacniają system immunologiczny. Obecnie mamy wiele książek z ciekawymi zabawami, które można włączyć w tok zajęć. Warto spróbować, jeżeli chcemy pomóc dziecku jak najlepiej rozwijać się .
P. Cooper i K. Ideus w swojej książce ukazują ciekawą myśl, odnośnie aktywizacji. Autorzy stwierdzają, że: „Wszystkie dzieci lepiej się zachowują, gdy są zaspokojone ich potrzeby aktywności fizycznej. Odpowiednie ćwiczenia fizyczne i różne zabawy ruchowe, stosowane jako przerwa w pracy poznawczej, wzmacniają koncentrację uwagi uczniów na tematyce zajęć. Tak też badanie wykazało, że grupa nadpobudliwych dzieci potrafiła bardziej przyłożyć się do pracy i okazywać skupienie uwagi w ciągu nawet 40 minut, jeżeli w trakcie zajęć wprowadzono krótkie przerwy na aktywność fizyczną” .