Fortepian dodatkowy - program nauczania

Wstęp

Przedmiot „fortepian dodatkowy” w szkołach muzycznych I stopnia obejmuje 2-letnią naukę gry. Specyfika nauczania polega na elastycznym, indywidualnym podejściu do pracy z uczniem w zależności od stopnia zaawansowania gry, zdolności, możliwości ucznia i warunków do ćwiczenia (dostęp do instrumentu).
Przedmiot ten bazuje na wiadomościach które uczniowie zdobyli przez cztery lata cyklu sześcioletniego i dwa lata cyklu czteroletniego przedmiotu głównego oraz zajęciach teoretycznych.
W nauczaniu tego przedmiotu obowiązują dwie zasady kształcenia: kontynuacja procesu nauczania oraz jego indywidualizacja. Istotną rolę odgrywa tu odpowiedni dobór repertuaru. Musi on być z jednej strony atrakcyjny dla ucznia, rozbudzający jego zamiłowanie do gry na tym instrumencie, z drugiej zaś musi uwzględniać konieczność realizowania różnorodnych zadań technicznych i muzycznych wynikających z programu nauczania.

1. Efekty kształcenia po zakończeniu nauki

Kończąc szkołę muzyczną I stopnia uczeń:
1) szanuje dziedzictwo kulturowe swojego i innych narodów;
2) przestrzega zasad kultury, etyki i prawa autorskiego;
3) posiada wiedzę niezbędną do rozwijania gry na instrumencie i do świadomego uczestnictwa w życiu muzycznym;
4) zna i stosuje zasady dotyczące występów publicznych, ze szczególnym uwzględnieniem
zachowania i stroju;
5) wykazuje wrażliwość artystyczną w kreatywnym realizowaniu zadań;
6) rozwija pasję muzyczną przez podejmowanie inicjatyw artystycznych;
7) publicznie prezentuje swoje dokonania;
8) podczas gry na instrumencie prawidłowo operuje aparatem gry;
9) czyta nuty ze zrozumieniem, potrafi wykonać a vista proste utwory muzyczne;
10) wykorzystuje wiedzę ogólno-muzyczną oraz umiejętności niezbędne do zrozumienia i
wykonywania utworów;
11) świadomie wykorzystuje słuch muzyczny w działaniach praktycznych;
12) realizuje wskazówki wykonawcze ze zrozumieniem;
13) ocenia jakość wykonywanych zadań;
14) pracuje w zespole pod nadzorem osoby odpowiedzialnej za realizację projektu oraz bierze współodpowiedzialność za efekt tej pracy;
15) integruje się i współpracuje z członkami zespołu;
16) buduje relacje oparte na zaufaniu;
17) wykazuje się w działaniu aktywną postawą;
18) organizuje swoją indywidualną pracę;
19) systematycznie rozwija swoje umiejętności;
20) wykorzystuje technologię informacyjną i komunikacyjną;
21) przewiduje skutki podejmowanych działań;
22) jest przygotowany do kontynuowania nauki;
23) potrafi skutecznie radzić sobie ze stresem, w szczególności z tremą.

2. Cele Kształcenia

2.1 WYMAGANIA OGÓLNE

1. Poznanie podstawowych wiadomości na temat fortepianu Uczeń poznaje budowę i możliwości brzmieniowe instrumentu.

2. Opanowanie podstaw gry na fortepianie Uczeń prawidłowo posługuje się aparatem gry na fortepianie, nabywa podstawowe umiejętności techniczne i interpretacyjne w grze na instrumencie wraz z elementami analizy utworu. 3. Nauka gry a vista Uczeń kształci podstawowe umiejętności gry a vista łatwych utworów muzycznych.
4. Kształcenie umiejętności gry w zespole Uczeń poznaje zasady gry w zespole, wykorzystując nabytą wiedzę i umiejętności muzyczne.
5. Kształcenie umiejętności samodzielnej pracy Uczeń:
1) świadomie realizuje wyznaczone przez nauczyciela cele;
2) w pracy nad utworem posługuje się posiadaną wiedzą oraz świadomie uczy się utworu na pamięć;
3) w podstawowym zakresie potrafi samodzielnie wykorzystywać technologię informacyjną i komunikacyjną w nabywaniu wiedzy i rozwoju umiejętności.
2.2 WYMAGANIA SZCZEGÓŁOWE
1. Poznanie podstawowych wiadomości na temat fortepianu Uczeń:
1) zna i określa poszczególne części fortepianu;
2) prawidłowo rozpoznaje klawisze i oktawy;
3) zna możliwości brzmieniowe instrumentu.
2. Opanowanie podstaw gry na fortepianie Uczeń:
1) zachowuje odpowiednią postawę przy instrumencie;

1) zachowuje odpowiednią postawę przy instrumencie;
2) prawidłowo posługuje się aparatem gry (ułożenie rąk, pozycja dłoni i palców, swoboda nadgarstka, koordynacja i niezależność rąk);
3) realizuje podstawowy zapis notacji muzycznej w kluczu wiolinowym i basowym (przyporządkowuje nutę jako zapis graficzny właściwym klawiszom, prawidłowo odczytuje rytm i znaki chromatyczne);
4) prawidłowo realizuje zapis graficzny artykulacji, dynamiki i pedalizacji;
5) posługuje się artykulacją portato, legato i staccato;
6) posługuje się techniką palcową w stopniu podstawowym;
7) posługuje się grą dwudźwięków, akordów i prostych ozdobników;
8) rozumie oznaczenia agogiczne;
9) zna podstawowe zasady kształtowania dźwięku i frazowania;
10) analizuje budowę formalną utworu;
11) wykonuje utwory w fakturze homofonicznej i polifonicznej.
3. Nauka gry a vista
Uczeń:
1) dokonuje wstępnej analizy tekstu;
2) gra a vista proste utwory w kluczu wiolinowym i basowym.
3) realizuje podstawowy zapis notacji muzycznej w kluczu wiolinowym i basowym (przyporządkowuje nutę jako zapis graficzny właściwym klawiszom, prawidłowo odczytuje rytm i znaki chromatyczne);
4. Kształcenie umiejętności gry w zespole Uczeń:
1) gra łatwe utwory na 4 ręce z nauczycielem lub innym uczniem;
2) realizuje spójną interpretację w zespole (agogika, dynamika, artykulacja).
5. Kształcenie umiejętności samodzielnej pracy Uczeń:
1) realizuje zalecenia nauczyciela oraz koryguje popełniane błędy podczas samodzielnej pracy;
2) wykonuje z pamięci wybrane utwory;
3) wykorzystuje wiedzę zdobytą na innych przedmiotach (zwłaszcza ogólno-muzycznych);
4) wykorzystuje do własnego rozwoju technologię informacyjną i komunikacyjną (nagrania muzyczne, zasoby nutowe).

3. Materiał nauczania

• Pierwszy rok nauczania, klasy V/6 i III/4

Ze względu na dotychczasowy różny kontakt uczniów fortepianu dodatkowego z klawiaturą należy wyodrębnić w pierwszym roku nauczania dwie propozycje programowe.

1. Uczniowie początkujący mający po raz pierwszy kontakt z fortepianem
2. Uczniowie z różnym przygotowaniem z fortepianu w latach ubiegłych – mało zaawansowani, średnio lub dobrze poruszający się na fortepianie- zaawansowani.

Ad.1
a. budowa fortepianu i pianina – sposób wydobywania dźwięku, struny, działanie mechanizmu młotków i klawiszy, działanie tłumika i pedałów.
b. artykulacja portato następnie legato
c. dobra znajomość nazw klawiszy i zapisu nutowego
d. czytanie nut w kluczu wiolinowym i basowym
e. tempo andante, moderato, allegretto
f. dynamika od piano do forte
g. zgodność interpretacji z zapisem nutowym
h. ciągła praca i korekta aparatu gry oraz prawidłowej postawy przy instrumencie

• Propozycje programowe do realizacji w ciągu roku szkolnego.

- 10 ćwiczeń lub etiud
- 1 utwór polifonizujący
- 1 prosta forma klasyczna
- 2 utwory dowolne
- czytanie nut a vista na lekcji przy nauczycielu
- proste utworki grane na 4 ręce (np. w duecie z nauczycielem)

Ad.2
a. praca nad poprawieniem aparatu gry i prawidłowej postawy przy instrumencie
b. artykulacja portato, legato, staccato
c. dynamika od forte do piano
d. niezależność rąk- melodia na tle akompaniamentu
e. kończenie zdania i okresu, punkty kulminacyjne
f. zgodność interpretacji z zapisem nutowym

• Propozycje programowe do realizacji w ciągu roku szkolnego

- gama dur oraz moll harmoniczna - podkładanie palców, triada
- 4 etiudy o zróżnicowanej problematyce technicznej
- 1 utwór polifoniczny lub polifonizujący
- 1 część formy klasycznej
- 1 część formy klasycznej
- 2 utwory dowolne
- czytanie nut a vista na lekcji przy nauczycielu
- utwory grane na 4 ręce (z nauczycielem lub innym uczniem)

• Wymagania na przesłuchanie praktyczne końcowo-roczne

- etiuda
- dwa zróżnicowane stylistycznie utwory

Cały program musi być wykonany z pamięci.

Kryteria ocen

- Ocena celująca (25 p.)- dla wybijających się uczniów pod względem muzycznym i technicznym, realizujących program co najmniej kl. III cyklu dziecięcego.
- Ocena bardzo dobry (24-21 p.) - dla uczniów realizujących program zgodnie z zapisem nutowym: interpretacja, dźwięk, tempo, dynamika
- Ocean dobra (20-16 p.) - dla uczniów realizujących minimum programowe – przygotowany program nie jest zgodny z zapisem nutowym pod względem tempa, dynamiki, artykulacji
- Ocena dostateczna(15-13 p.) - dla uczniów, którzy nie w pełni realizują minimum programowe, przygotowany program nie jest zgodny z zapisem
nutowym pod względem tempa, dynamiki, metro-rytmiki. Program częściowo wykonany z nut.
- Ocena dopuszczająca (12-11 p.) - dla uczniów , którzy pomimo wysiłków nie są w stanie w należytym stopniu spełnić wymagań edukacyjnych tj. gra z nut, niepełny program, pomyłki, nierówne tempo itp.
- Ocena niedostateczna (10-0 p.) - dla uczniów nie realizujących programu nauczania, nie umiejących przedstawić przygotowanego programu.

• Drugi rok nauczania, klasy VI/6 i IV/4

a. artykulacja zróżnicowana
b. technika palcowa – gamy, dwudźwięki i trójdźwięki rozłożone, pasaże
c. technika dwudźwięków do oktawy włącznie
d. technika akordowa – trójdźwięki z przewrotami
e. tempo od adagio do allegro
f. dynamika od fortissimo do pianissimo
g. polifonia – uwypuklenie głosu głównego
h. ekspresja – zdanie, okres, progresja, zasada kontrastu i podobieństwa, punkty kulminacyjne
i. podkreślenie wyrazu utworu – próby szukania rozmaitych barw dźwiękowych

• Propozycje programowe do realizacji w ciągu roku szkolnego

- 2 etiudy o zróżnicowanej problematyce technicznej
- gama durowa i mollowa harmoniczna, triada
- 1 utwór polifoniczny (lub polifonizujący)
- 1 forma klasyczna (1 część)
- 1 utwór dowolny
- 1 utwór grany na 4 ręce
- czytanie nut a vista
• Wymagania na przesłuchanie praktyczne końcowo-roczne

- etiuda
- utwór polifoniczny (polifonizujący)
- utwór polifoniczny (polifonizujący)
- 1 część formy klasycznej
- 1 utwór dowolny

Cały program musi być wykonany z pamięci

Kryteria ocen

- Ocena celująca (25 p.)- dla wybijających się uczniów pod względem muzycznym i technicznym, realizujących program co najmniej kl. IV cyklu dziecięcego.
- Ocena bardzo dobry (24-21 p.) - dla uczniów realizujących program zgodnie z zapisem nutowym: interpretacja, dźwięk, tempo, dynamika
- Ocean dobra (20-16 p..) - dla uczniów realizujących minimum programowe – przygotowany program nie jest zgodny z zapisem nutowym pod względem tempa, dynamiki, artykulacji
- Ocena dostateczna(15-13 p.) - dla uczniów , którzy nie w pełni realizują minimum programowe, przygotowany program nie jest zgodny z zapisem nutowym pod względem tempa, dynamiki, metro-rytmiki. Program częściowo wykonany z nut.
- Ocena dopuszczająca (12-11 p.) - dla uczniów , którzy pomimo wysiłków nie są w stanie w należytym stopniu spełnić wymagań edukacyjnych tj. gra z nut, niepełny program, pomyłki, nierówne tempo itp.
- Ocena niedostateczna (10-0 p.) - dla uczniów nie realizujących programu nauczania, nie umiejących przedstawić przygotowanego programu.

4. Propozycje repertuarowe

Szkoły i zbiory dla początkujących:
1. A.M. Klechniowska –Szkoła na fortepian
2. M. Niemira – Szkoła na fort. Cz. I i II
3. J. Garścia – Muzyczne abc przy fortepianie
4. A. Lasko - Fortepian pierwsza klasa
5. M. Grzebalska - Krasnoludki grają na fortepianie

Etiudy
1. S. Raube – Etiudy cz. I i II
2. D. Wiłkomirska – Etiudy dla początkujących
3. W.Sawicka G. Stempniowa – Etiudy cz. I i II
4. S. Heller – Wybrane etiudy op. 45,46,47
5. D. Burgmuller - Etiudy op.100

Utwory polifoniczne i polifonizujące
1. Z. Śliwiński - Z dawnych wieków
2. J. Hofman A. Rieger– Dawne tańce i melodie cz. I
3. J. S.Bach – Łatwe utwory
4. J.S. Bach – Drobne utwory
5. J. S. Bach – Małe preludia

Formy klasyczne
1. J. Hofmann A. Rieger – Wybrane sonatiny cz. I i II
2. S. Raube - Wybór sonatin cz. I i II
3. L. Miklaszewski – Sonatiny
4. J. Hofman A. Rieger - Dawne tańce i melodie cz I

Utwory dowolne:
1.E. Altberg – Czytanki muzyczne cz. I i II
2.F. Rybicki – Zaczynam grać
3.S.Majkapar – Biriulki
4.P. Czajkowski – Album dla młodzieży op. 39
5.F. Rybicki – Już gram
6.D. Kabalewski – Łatwe utwory op.39
7. M. Biskupska D. Bruce - Łatwe duety na fortepian
8. M. Biskupska D. Bruce - Łatwe kolędy na 4 ręce
9. M. Ptaszyńska - Alfabet muzyczny na dwa fortepiany
10. S. Raube - Drobiazgi na cztery ręce
11. E. Altberg - Francuski wachlarzyk wybór utworów na fortepian na cztery ręce
5. Warunki realizacji podstawy programowej

Realizacja podstawy programowej odbywa się poprzez uczestnictwo ucznia we wszystkich obowiązkowych zajęciach. Zapewnienie odpowiednich warunków do nauki, zarówno w szkole jak i w domu ucznia, jest rzeczą niezbędną do prawidłowego rozwoju artystycznego.

Szkoła posiada sale lekcyjne o odpowiedniej powierzchni i akustyce niezbędne do prowadzenia zajęć i gwarantujące komfort pracy nauczyciela i uczniów.

Szkoła zapewnia instrumentarium oraz akcesoria umożliwiające realizację podstaw programowych we wszystkich prowadzonych specjalizacjach.

Wśród sal lekcyjnych znajdują się pomieszczenia przystosowane do realizacji zajęć ruchowych, a także pomieszczenia do zajęć ogólno-muzycznych wyposażone w sprzęt komputerowy i audiowizualny umożliwiający odtwarzanie materiałów dźwiękowych i filmowych.

W szkole znajduje się biblioteka zawierająca w swoich zasobach materiały niezbędne do realizacji podstawy programowej i programów nauczania.

Szkoła dysponuje salą kameralną.