Praca w klasach łączonych

Klasy łączone to zjawisko funkcjonujące w polskiej oświacie dość często na obszarach wiejskich. Choć nauczanie w klasach łączonych to trwały element, to jednak traktowany jest marginalnie. Panuje opinia, że w szkołach tych są niskie wyniki nauczania, są słabo wyposażone w pomoce dydaktyczne. Wiele przykładów świadczy o tym, że jest to opinia nieprawdziwa. Często też spotykamy się ze zdziwieniem, że jeszcze gdzieś funkcjonują klasy łączone. W programach studiów wyższych nie występuje temat pracy w klasach łączonych. Ośrodki doskonalenia nauczycieli nie podejmują tego zagadnienia. Wokół takich szkól panuje raczej klimat nieprzyjazny, gdyż generują one wysokie koszty utrzymania. Atutem tych szkół jest indywidualne podejście do każdego ucznia. Tu każde dziecko jest zauważone, nie ma mowy o anonimowości. W naturalny sposób wdraża się ucznia do samodzielnej pracy, do samodzielnego zdobywania wiedzy. Pojawia się pytanie czy w ciągu 45 minut można zrealizować efektywnie dwa różne tematy. Zdecydowanie można i jest to robione na co dzień. Stosuje się dwa sposoby pracy: I. Jedna klasa dostaje konkretne, krótkie pytania na kartkach lub wyświetlone przez rzutnik, albo w laptopach. Natomiast nauczyciel pracuje z drugą klasą. Następnie następuje zmiana. Klasa, która pracowała z nauczycielem otrzymuje ćwiczenia do wykonania samodzielnie natomiast nauczyciel analizuje efekty pracy uczniów, którzy pracowali samodzielnie. Takich przejść w ciągu godziny lekcyjnej jest kilka. Bardzo istotnym elementem jest znajomość możliwości uczniów. Nie można postawić przed nimi zagadnień zbyt trudnych, gdyż nie wykonają samodzielnie nic. Nie można dopuścić do sytuacji, aby uczniowie bezczynnie czekali, aż nauczyciel skończy pracę głośną z klasą, z którą pracuje w danym momencie. Tutaj nauczyciel musi mieć przygotowane dodatkowe zadania tak, aby móc sprawnie wydłużyć pracę cichą dla danej klasy. Dobrze sprawdzają się wtedy krzyżówki, teksty z lukami i inne krótkie ćwiczenia. Przykładowy schemat tego typu lekcji w klasach IV-V, VI-VII: 1.Czynności wstępne: sprawdzenie obecności, ilościowe sprawdzenie pracy domowej. (2-3 min), 2.Klasa V ma wyświetlone cele lekcji, na kartkach rozdane krótkie polecenia do pracy z podręcznikiem i pracuje samodzielnie. Natomiast nauczyciel pracuje głośno z klasa IV: analiza pracy domowej, wprowadzenie do tematu, informacja o celach, sprecyzowanie tematu, realizacja tematu zajęć (10-15min) 3.Klasa IV otrzymuje zadania lub ćwiczenia do wykonania samodzielnie na podstawie zdobytej wiedzy w pierwszej części lekcji. Natomiast klasa V przedstawia efekty swojej pracy. Nauczyciel ma wtedy możliwość rozszerzenia właściwych zagadnień, wykonania ćwiczeń z całą klasą( 10-15 minut) 4.Klasa V samodzielnie wykonuje ćwiczenie, nauczyciel sprawdza poprawność wykonania zadania przez klasę IV i wspólnie wykonuje kolejne ćwiczenia (około 10 minut) 5.Klasa IV wykonuje ćwiczenia podsumowujące, natomiast nauczyciel podsumowuje lekcję z klasą V i dokonuje oceny uczniów, zadaje pracę domową, prosi o jej ciche przeczytania, aby ewentualnie wyjaśnić, udzielić wskazówek, w tym czasie „rzut okiem” na wynik pracy uczniów klasy IV, ocena i zadanie pracy domowej.
II. Nauczyciel konstruuje plany realizacji treści nauczania tak, aby realizować podobne lub te same zagadnienia w obu klasach, a różnicować tylko wymagania. Można te dwa sposoby pracy stosować naprzemiennie. Należy dodać, że praca w klasach łączonych wymaga od nauczyciela precyzyjnego przygotowania zajęć , przygotowania wielu kart pracy dostosowanych do takiej pracy, podzielności uwagi, gdyż pracując z jedną klasą trzeba nieustannie kontrolować klasę drugą. Oferowane programy nauczania, poradniki dla nauczycieli są nakierowane na pracę z jedną klasą, dlatego też wymagają od nauczyciela gruntownej modyfikacji.