Techniki stymulacji pamięci - teoria

Techniki stymulacji pamięci – część teoretyczna

Opracowanie na podstawie konferencji w WOM Katowice

Mózg to część ośrodkowego układu nerwowego leżąca w czaszce. Jest to najbardziej złożony narząd człowieka. Stopień jego rozwoju prawdopodobnie warunkuje istnienie świadomości. Mózg kobiety ma wagę ok.1150 gram a mężczyzny 1400 gram, przy czym u kobiet mniejsza waga wynika z bardziej ścisłego położenia komórek mózgowych. Mózg ludzki do swojej pracy pochłania 20% energii dostarczanej organizmowi z pożywienia oraz 20% wdychanego tlenu. Ważna jest aktywność fizyczna, która zwiększa ilości pobieranego tlenu i tym samym zwiększa wydolność mózgu <lepsza nauka na przemian ze spacerami niż ciągłe siedzenie nad książkami>.

Mózg składa się z 2 półkul:
Lewa półkula mózgu <profesorska, „męska”>
- Kontroluje prawą część ciała
- Intelektualna, odpowiada za analizowanie i logiczne myślenie
- Ma zdolności matematyczne
- Odpowiedzialna za funkcje językowe – mowa i pismo
- Pamięta daty i liczby
- W niej znajdują się ośrodki odpowiedzialne za mowę

Prawa półkula mózgu <artystyczna, „żeńska”>
- Kontroluje lewą część ciała
- Informacje koduje za pomocą obrazów
- Intuicyjna i metaforyczna
- Wywołuje działania emocjonalne i spontaniczne
- Preferuje rysowanie i manipulowanie przedmiotami
- Postrzega różnego typu informacje i łączy je w całość – efekt olśnienia, eureki
- Odpowiedzialna za uzdolnienia plastyczne i muzyczne
- Pamięta twarze

Ciało modzelowate jest elementem anatomicznym łączącym obie półkule mózgu i odpowiada za ich kontaktowanie się. Jest słabo wykształcone u dzieci oraz zanika u osób starszych, dlatego bardzo ważne jest stymulowanie jego pracy poprzez ruchy naprzemienne ciała <prawa ręka – lewa noga itp.> takie jak marsz, pływanie, jazda na rowerze czy tzw. Nordic walking.
Mózg ludzki emituje różnej częstotliwości fale, zależnie od typu jego aktywności
- Fale Alfa <9-12 Hz> to fale najbardziej pożądane, podczas ich emisji mózg jest najbardziej skupiony przy jednoczesnej relaksacji, potrzebne do zapamiętywania informacji. Dzieci są w stanie skupić się „do Alfy” na maksymalnie 10 sekund, później mózg zaczyna falować do Bety, co najczęściej powoduje głośne zachowanie.
- Fale Beta<13-20 Hz> to fale codziennej aktywności człowieka, brak ich emisji powoduje otępienie, np. w chorobie Alzheimera
- Fale Delta<1-4 Hz> to fale emitowane podczas snu
- Fale Theta<5-8 Hz> to fale, które powstają z udziałem świadomości w czasie głębokiego transu lub medytacji, ich nadmiar powoduje senność i brak koncentracji. Są grupą najsłabiej zbadaną z uwagi na rzadkość ich występowania.
*Występuje jeszcze grupa fal tzw. Złośliwej Bety, są to fale emitowane przez mózg w chwili bardzo dużego zdenerwowania, gdy podnosi się poziom kortyzolu <hormonu stresu>. Człowiek ma wtedy poczucie, że musi ochłonąć, gdyż nie jest w stanie racjonalnie myśleć. Fale te są emitowane też u dzieci z ADHD.
Dla prawidłowej pracy mózgu niezbędny jest zdrowy sen, zdrowy czyli odpowiednio długi i dobry jakościowo. Dzieci powinny przesypiać w ciągu nocy 8-9 godzin, co pozwala minimum 4 razy przejść wszystkie jego fazy. Dorosłemu wystarcza 7,5-8 godzin snu. Sen dobry jakościowo to taki, podczas którego nie następują wybudzenia, których skutkiem jest powracanie do pierwszej fazy.

Fazy snu
1 – to faza między jawą a snem, człowiek powoli zasypia. U mężczyzn trwa do 5 minut, u kobiet 20-25 minut. Aby przejść do drugiej fazy konieczny jest spadek poziomu kortyzolu w organizmie, czyli należy się zrelaksować. U dzieci musi zaistnieć poczucie bezpieczeństwa <np. zapalona lampka>. Dlatego u osób mających problemy z zasypianiem i u małych dzieci ważne są codzienne rytuały <np. ciepła kąpiel>, które mają na celu wprowadzenie spokojnej atmosfery i wyciszenie organizmu.
2 – sen płytki, lekki. Następuje spadek ciśnienia tętniczego krwi i powolne rozluźnienie mięśni. Z tej fazy snu łatwo jest człowieka wybudzić np. poprzez szeptanie, którego dźwięk jest nienaturalny dla mózgu, dlatego lepiej ściszyć głos
3- najważniejsza faza – sen wolnofalowy, kiedy ciało jest maksymalnie rozluźnione a mózg pracuje najintensywniej, gdyż nie musi kontrolować ruchów ciała. W tej fazie mózg zapisuje informacje, które dotarły do niego w ciągu dnia. Kilkakrotne dojście do tej fazy powoduje uporządkowanie informacji i znalezienie rozwiązania dla problemów <tzw. przespanie się z jakimś problemem>
- Pierwszy raz – mózg segreguje informacje, zachowuje te istotne, wzbudzające emocje, ciekawe, wielokrotnie powtarzane a odrzuca mało ważne. Dzieci rosną i następuje szybsza przemiana materii.
- Drugi raz – mózg łączy informacje zachowane z posiadaną wiedzą
- Trzeci raz – wyszukuje odpowiednie informacje, potrzebne do rozwi ązania problemu
Ideałem jest by dojść do trzeciej fazy snu cztery lub pięć razy w ciągu nocy.
Jeżeli jesteśmy chorzy <przeziębieni>, nadużyliśmy alkoholu lub wielokrotnie wybudzaliśmy się w ciągu nocy <młode matki> to mózg następnego dnia działa jak komputer w trybie awaryjnym, czyli wykonuje podstawowe czynności, ale nie przetwarza informacji, nie myśli konstruktywnie. Spowodowane jest to brakiem trzeciej fazy snu.
4 – faza szybkich ruchów gałek ocznych. Podczas tej fazy występują sny. Jest ona najdłuższa nad ranem, dlatego często zdarza się, że budzimy się w trakcie jej trwania i pamiętamy sen.

Rodzaje wyobraźni i pamięci
- Wzrokowcy – łatwo zapamiętują to, co czytają, widzą, bez trudu nawiązują kontakt wzrokowy, trudniej fizyczny. Wzrokowcami jest 80% populacji
- Słuchowcy – mówią chętnie i dużo, zapamiętują usłyszane informacje
- Kin estetycy – uwrażliwieni na dotyk, ruch, odczucia emocjonalne, gestykulują przy mówieniu, są w ciągłym ruchu. Zapamiętują to, co zrobili

Uczenie się
Brian Tracy zadał kiedyś pytanie:” W jaki sposób można zjeść słonia” odpowiedź jest prosta – po kawałku, tak samo jest z nauką - trzeba przyswajać odpowiednio małe porcje.
- Człowiek uczy się lepiej gdy ma motywację
- Analizuje zyski i straty, jakie ma z tej nauki
- Najlepiej zacząć od zaraz, to ile czasu poświęcisz na naukę zależy od tego, jak się uczysz - jak się koncentrujesz na materiale
- Podziel materiał na małe porcje

Mnemotechniki <techniki zapamiętywania> stymulujące kojarzenie w obu półkulach
Zapamiętujemy i przypominamy sobie przez wyobraźnię, skojarzenia
Jeśli chcemy zapamiętać informację abstrakcyjną to musimy ją przełożyć na konkretny obraz

Ćwiczenie pamięci wzrokowej
Przygotowujemy kostki do gry, np.4 sztuki. Zamykamy w dłoni i tak zamknięte kładziemy na stole, odsłaniamy na sekundę i staramy się ogarnąć wzrokiem wszystkie kostki i zapamiętać ilość oczek. W pamięci liczymy sumę oczek i sprawdzamy.

Metoda rzymskiego pokoju
Wybieramy punkty w przestrzeni, w których umieszczamy konkretne informacje, do jednej informacji służy jeden punkt. Punkty wybieramy w sposób uporządkowany i wyobrażamy sobie to, co chcemy zapamiętać.

Mapa pamięci
To graficzny zapis logicznie powiązanych ze sobą haseł. Stosujemy różne kolory i rysunki, które stymulują mózg i są łatwe do zapamiętania