Opis i analiza przypadku dziecka nieśmiałego

Opis i analiza przypadku wychowawczego
I. Identyfikacja problemu
Nieśmiałość bywa często bagatelizowana, ze względu na brak uciążliwości dla otoczenia. Osoby nieśmiałe nie „rzucają się w oczy”, stoją z boku, nie sprawiają żadnych kłopotów wychowawczych, są ciche, spokojne, jakby nie widoczne. Ale to właśnie one częściej niż inne dzieci potrzebują naszej pomocy. Nieśmiałość stanowi bowiem przeszkodzę w prawidłowym funkcjonowaniu człowieka i jest źródłem przykrości i cierpień. Nieśmiałość to trudność w byciu, kontaktach z drugim człowiekiem. Towarzyszy jej lęk, samotność, brak wiary we własne siły i możliwości, poczucie dyskomfortu, napięcia i skrępowania. Dla dzieci nieśmiałych zwykłe, błahe sytuacje stają się ogromnym problemem. Kontakty społeczne są utrudnione lub czasami wręcz niemożliwe. Dzieci te nie wierzą we własne możliwości, boją się ośmieszenia i reakcji ze strony innych, co doprowadza do zahamowania aktywności.
Dziewczynka, która zwróciła moją uwagę wyróżniała się tym, iż była większa, grubsza niż rówieśnicy, ale też bardzo smutna, stała z boku i nie przejawiała żadnej inicjatywy. Miałam wrażenie, iż chce, żeby jej nikt nie zauważył, o nic nie pytał, i nic nie kazał robić. Kontakt z dziewczynką był utrudniony. Odpowiadała bardzo cicho, czerwieniąc się. Zawstydzenie towarzyszyło jej przy odpowiedziach na proste pytania, przy przedstawianiu się, czy mówieniu „dzień dobry”. Sprawiała wrażenie miłej, zakompleksionej, lękliwej dziewczynki. Postanowiłam powoli, małymi kroczkami zachęcać ją do zabawy i zajęć w miłej i przyjaznej atmosferze.
II. Geneza i dynamika zjawiska
Dziewczynka, o której mowa wychowywana jest przez ojca i dziadków. Matka ma sądowy zakaz kontaktu z córką. Rolę opieki nad nią i jej młodszym bratem właściwie przejęli dziadkowie. To oni często pojawiają się w szkole i mają z nią dobry kontakt. Nieśmiałość w tym przypadku to lęk przed nowym miejscem, nowym otoczeniem, odrzuceniem przez rówieśników, negatywną oceną, strach przed niepowodzeniem. Dziewczynka z natury spokojna nie lubi zmian, boi się nowych znajomości, nie wie komu może zaufać.
III. Znaczenie problemu
W problemie nieśmiałości bardzo ważne są oddziaływania społeczne, które mogą pomóc zminimalizować sytuację lub wywołać skutki odwrotne – nasilić problem. Dlatego ważna jest tutaj pomoc i wsparcie zarówno ze strony wychowawcy, nauczycieli jak i prawnych opiekunów. Nasilenie nieśmiałości w kontaktach z innymi może mieć swoje źródło w sytuacji rodzinnej dziecka. Dziewczynka musi przestrzegać pewnych zasad – zakaz kontaktu z matką. Jest więc w tej całej sytuacji zagubiona – nie wie czy może nawiązywać nowe kontakty i z kim. Nie jest pewna czy będą one akceptowane przez innych, a nieśmiałość jeszcze jej w tym przeszkadza. Brak matki na pewno pogłębia smutek i frustrację dziecka, mimo iż dziadkowie starają się zapewnić odpowiednią opiekę.
IV. Prognoza
Negatywna:
skutkiem niepodjętych działań naprawczych będzie coraz większa izolacja od grupy rówieśniczej, zamykanie się w sobie, wzmaganie się poczucia osamotnienia, obniżenie poczucia własnej wartości. Obawa przed krytyką innych doprowadzi do zaniechania podejmowania jakichkolwiek działań, brak wiary we własne siły spowoduje rezygnację z walki o swoje miejsce w grupie i przekonanie, że jest się niepotrzebnym, nieakceptowanym. Może nastąpić zupełne wycofanie z kontaktów społecznych.
Pozytywne:
Podjęte działania naprawcze spowodują złagodzenie nieśmiałości, lub jej likwidację. Dziecko uwierzy we własne możliwości, pozbędzie się lęku, zakłopotania i skrępowania w kontaktach interpersonalnych. Pewność siebie będzie też rekompensowała w osiąganiu lepszych wyników w nauce. Pokonanie swojej słabości da szansę lepszego radzenia sobie w sytuacjach trudnych.
V. Propozycje rozwiązanie problemu
Dzieci nieśmiałe często starają się unikać wszelkich zabaw, konkursów czy innych czynności wymagających „zaprezentowania się” otoczeniu. Są zawstydzone, zażenowane i boją się skutków tych sytuacji. Aby zmienić tę niekorzystną i niekomfortową sytuację potrzebne jest dodawanie pozytywnych wzmocnień, wspieranie w sytuacjach trudnych dla dziecka, stwarzanie okazji do zabierania głosu w obecności rówieśników. Należy nauczyć dziecko pozytywnego patrzenia na siebie i swoje otoczenie, wzmacniać poczucie wartości, zachęcać i pobudzać do działania. Bardzo ważne jest przydzielanie takich zadań dla dziecka, które jest w stanie wykonać i chwalić za podjęte działania bez względu na rezultat (szukanie pozytywnych aspektów w całej działalności, którą podjęło dziecko).
VI. Wdrażanie rozwiązań
Aby rozwiązać problem nieśmiałości rozpoczęłam od rozmowy z dziadkami, aby zaplanowane działania przełożyły się też na atmosferę w domu rodzinnym. Prosiłam opiekunów o utwierdzaniu dziecka w przekonaniu, iż nowe miejsce w którym teraz przybywa (szkoła, świetlica) jest bezpieczne. Może miło i spokojnie spędzić tu czas czekając na dziadków. Starałam się zapewnić uczennicy wsparcie emocjonalne i okazywałam jej ciepły i przyjazny stosunek. Powoli wdrażałam dziewczynkę do zajęć i zabaw z rówieśnikami, proponując wykonanie łatwych i przyjemnych zadań, pamiętając o pochwałach. Zauważyłam, że często siada sama i rysuje, bo lubi to robić i nie sprawia jej to żadnego kłopotu. Zachęciłam ją do udziału w konkursie plastycznym. Na zajęciach rozmawiałam na temat akceptacji w grupie, koleżeństwa, niesieniu pomocy. Celem tego jest wytworzenie w grupie atmosfery życzliwości, przyjaźni i akceptacji, dzięki której osoby nieśmiałe będą się czuły pewnie i komfortowo. Zachęcałam do wspólnej zabawy, gier zespołowych i ruchowych, których często unikała (może ze względu na lekką otyłość i wstyd przed niewykonaniem pewnych czynności). Proponowałam proste zabawy ruchowo-orientacyjne, by uczennica mogła je wykonać i czuła się potrzebna w zespole.
VII. Efekty oddziaływań
Zauważyłam, że powoli zmienia się postawa dziewczynki w stosunku do innych. Częściej sam próbuje zaczynać rozmowę z koleżanką, choć są to jeszcze nieśmiałe próby, ale to już jej inicjatywa. Podejmuje również zabawy zespołowe, choć widać, że walczy jeszcze z tremą, przełamuje strach, nie rezygnuje z nich na wstępie tak jak kiedyś. Potrafi sama już podejść do wychowawcy i pochwalić się jakimś nowym rysunkiem czy zabawką. Są też widoczne bardziej namacalne rezultaty, zachęcona przeze mnie do prac plastycznych uczennica zdobyła I miejsce w międzyszkolnym konkursie plastycznym w swojej kategorii, co było miłym zaskoczeniem dla niej samej. Została doceniona, sama pochwaliła się koleżance i pojawił się w końcu na jej twarzy uśmiech.
VIII. Wnioski
Problem nieśmiałości u dzieci można zmniejszyć lub zlikwidować tylko musimy sobie go uświadomić. Często dziecko nieśmiałe postrzegane jest na początku jako leniwe, obrażone, niezadowolone, niezainteresowanie niczym. Zdiagnozowanie tego problemu jest bardzo istotne ze względu na ustalenie specyficznych potrzeb dla takiego dziecka i podjęcie odpowiednich kroków. Potrzeba tu dużo cierpliwości, życzliwości i ciepła, aby dziecko obdarzyło nas zaufaniem i wtedy łatwiej zachęcimy go do działań, w których odniesie sukces. Bardzo ważne jest tutaj chwalenie i nagradzanie nawet najmniejszych sukcesów dziecka, gdyż wzmocni to jego poczucie wartości i doda „skrzydeł” dalszym sukcesom.