Nauczanie języków obcych w klasach I-III wobec obniżenia wieku szkolnego

Nauczanie języków obcych w klasach I-III wobec obniżenia wieku szkolnego-referat.

Dojrzałość szkolna, nazywana także gotowością szkolną, oznacza określony stan rozwoju dziecka (umysłowego, emocjonalnego, społecznego oraz fizycznego), który umożliwia jego udział w życiu szkolnym i opanowanie przez nie określonych treści programowych (Okoń, 2007:81).
Określenie wiek wczesnoszkolny stosujemy zamiennie z terminami późne dzieciństwo czy młodszy wiek szkolny. Odnosi się on do okresu rozwojowego przypadającego pomiędzy siódmym a dziesiątym rokiem życia. Jednak w obliczu zmian cywilizacyjnych czy też pod wpływem innych czynników gospodarczych, prawno- politycznych należy redefiniować ten termin.
Prawny obowiązek skierowania dziecka sześcioletniego do pierwszej klasy szkoły podstawowej przypada na rok szkolny 2014/2015. Jednak już dziś wśród pierwszaków mamy wielu sześciolatków, którzy uczą się wraz z dziećmi siedmioletnimi. W kręgach nauczycielskich pojawia się pytanie: czy nauczanie/ wychowanie w ramach jednej klasy dzieci sześcio- i siedmioletnich zagraża w jakikolwiek sposób procesowi nauczania/ wychowania lub też realizacji podstawy programowej?
Od 1 września 2009 roku nauczaniu języków obcych w klasach I-III szkół podstawowych jest obligatoryjne. To Rozporządzeni Ministerstwa Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008 r. urealnia wdrożenie do praktyki polskich szkół modelu nauczania –język ojczysty plus dwa języki obce, a wraz z nim idei wczesnego startu językowego. Jest to konieczna zmiana, poparta wieloletnimi badaniami jak również rosnącymi potrzebami społecznymi. Opiekun powinien zapewnić dziecku nie tylko dostęp do nauki języka obcego, ale także w miarę swych możliwości angażować się w ten proces. Aktualne stadium glotto-dydaktyki pozwala jednoznacznie stwierdzić, iż nauczanie języka obcego wśród sześciolatków jest możliwe i potrzebne, ale pod pewnymi warunkami.
Owe warunki dotyczą zarówno uczniów i ich predyspozycji osobowościowych, jak i nauczycieli i ich kompetencji zawodowych.
Warunkiem zasadniczym sensownej realizacji przedmiotu język obcy nowożytny w systemie kształcenia zintegrowanego jest właściwe zrozumienie funkcji, jaką przypisuje się pierwszemu etapowi edukacji.Podstawa programowa konkretnie umiejscawia kształcenie wczesnoszkolne w całym systemie szkolnym. Określa przy tym jego formę organizacyjną, cele ogólne i szczegółowe, w tym ich zakres przedmiotowy, zadania szkoły i nauczyciela, a także warunki i sposoby realizacji treści podstawy programowej. Wszyscy nauczyciele edukacji wczesnoszkolnej zobligowani są do gruntownej znajo-mości zapisów podstawy programowej, również tej w zakresie wychowania przedszkolnego. Trudno nie zgodzić się z założeniami przedmiotowego rozpo-rządzenia. Treści w nim zawarte jednoznacznie nawiązują do szczególnych mo-żliwości i predyspozycji dziecka w młodszym wieku szkolnym, ale także do ich ograniczeń. Dlatego działania nauczyciela powinny opierać się na rzetelnej i do-kładnej diagnozie ucznia. Nie bez znaczenia są tez warunki logistyczne placó-wek, czyli dostosowanie bazowe szkół na przyjęcie dzieci sześcioletnich, które umożliwi podopiecznym adaptację procesu kształcenia do dziecięcych potrzeb i możliwości z uwzględnieniem postępu procesu rozwojowego ucznia.
Zadajmy sobie zasadnicze pytanie: Jakim dziećmi są uczniowie w wieku wczesnoszkolnym? Co nich wiemy?
Dziś wiemy, że 6-7 rok życia jest przełomowy w rozwoju dziecka, gdyż dokonuje się w nim przejście od myślenia przedoperacyjnego do tzw. stadium operacji konkretnych. W tym wieku dziecko wkracza w okres dynamicznego rozwoju fizycznego, kognitywnego, emocjonalnego i społecznego. W nauczaniu zaś następuje przyrost wiedzy i umiejętności dziecka, a także jego doświadczeń, które z kolei stają się bazą dalszych jego procesów rozwojowych. Reasumując, dziecko w tym wieku postrzega świat całościowo, charakteryzuje je przewaga uwagi mimowolnej nad dowolną oraz związana z tym mechaniczność zapamię-tywania. Podejmowane przez nie działania maja charakter intencjonalny, a ozna-cza to, iż decyzje są podejmowane w mgnieniu oka i powinny być doprowa-dzone do końca. Podstawowa i preferowana forma działalności uczniów w tym wieku to ruch i zabawa, trzon edukacji językowej i lekcji języka obcego, szczególnie w klasach pierwszych. Służyć ma temu min. zasada multisen-sorycznej prezentacji treści kształcących. Z każdym rokiem możliwości pracy nauczyciela stają się większe, gdyż zwiększają się możliwości percepcyjne jego wychowanków. Sprzyja temu stopniowy wzrost wydolności pamięci, wydłużenie czasu koncentracji uwagi, rozszerzenie możliwości analitycznych, a także przyrost wiedzy czy rozwój kompetencji w zakresie czytania i pisania. Uczniowie w różnym tempie przyswajają wiedzę, a o ich strategii uczenia decydują też równe typy osobowości i style poznawcze. Te czynniki warunkują zastosowanie przez nauczyciela określonych metod czy dobór odpowiednich treści nauczania.
Uczniowie w młodszym wieku szkolnym, szczególnie na początku edukacji szkolnej, stanowią grupę silnie zróżnicowaną pod względem fizycznym, psychicznym, społecznym jak i w kontekście nabytej wiedzy doświadczeń życiowych. Zróżnicowanie to w znacznym stopniu uwarunkowane jest ich wiekiem. Jednak różnice międzyosobnicze występujące w jednej grupie determinowane są też i innymi czynnikami: czynnikiem genetycznym, procesem socjalizacji zapoczątkowanej w okresie wczesnego dzieciństwa, modelem wychowania, czynnikami kulturowymi, pochodzeniem społecznym czy wreszcie statusem ekonomicznym rodziny. Niejednorodność tych czynników przesądza o tym, że wymagany do podjęcia nauki formalnej poziom dojrzałości szkolnej mogą osiągać dzieci w różnym wieku, zazwyczaj między 6-7 rokiem życia. Może to jednak nastąpić wcześniej lub później.
Przedstawione tu rozważania prowadzą do pytania: na jakie trudności może natrafić nauczyciel i uczeń w sytuacji, gdy w grupie klasowej znajdą się sześcio- i siedmiolatki.
Trudnością zasadniczą będzie konfrontacja zarówno dzieci sześcio- jak i siedmioletnich ze zróżnicowaniem osobniczym. Zróżnicowanie to w przypadku uczniów może zaburzać proces komunikacji na lekcji, prowadzić do poczucia niepowodzenia i zaniżenia własnej wartości, do negatywnych postaw względem innych uczniów, w skrajnych przypadkach do zniechęcenia wobec nauki języka angielskiego. Dla nauczyciela niesie to w konsekwencji problemy związane z utrzymaniem dyscypliny na lekcji, z większym nakładem pracy związanej z przekazaniem treści lekcyjnych w sposób interesujący i przejrzysty dla wychowanków. Nauczyciel musi też pamiętać o wprowadzeniu ćwiczeń wyrównujących szanse edukacyjne i poziom edukacyjny uczniów. Ma to w pewnym stopniu związek z koniecznością rozwinięcia wachlarza środków diagnostycznych, zwiększenie częstotliwości przeprowadzania testów czy oceniania w różny sposób wiedzy uczniów, a także zróżnicowania form motywowania uczniów do nauki. Te trudności mają przede wszystkim odbicie w organizacji czasowej pracy nauczyciela, jednak ustaną z chwilą usankcjonowania obowiązku szkolnego dla sześciolatków.
Zabezpieczeniem przed nadmiernym zróżnicowaniem uczniów w klasie szkolnej jest obowiązek odbycia przez dziecko rocznego przygotowania przedszkolnego w tzw. klasie zerowej, podczas którego dziecko poddawane jest szczególnej kontroli pedagogicznej, a jednocześnie przysposabiane do nauki w klasie pierwszej.
Z opisywanego kontekstu wynika, że nauczanie języków obcych w klasach najmłodszych nie jest łatwym zadaniem i wymaga od nauczyciela szczególnych cech osobowościowych oraz kwalifikacji zawodowych. Wielką pomocą w pracy może okazać się dobór środków dydaktycznych, opracowanych z myślą o dzieciach z młodszej grupy wiekowej. Dostęp do nich nie tylko uatrakcyjnia lekcje, rozszerza możliwości adaptacji lekcji do określonych warunków, ale i w pewnym stopniu odciąża nauczyciela. Jednak to na nauczycielu spoczywa odpowiedzialność za podejmowane działania i przekazywanie w ich toku treści. W trakcie swojej pracy nauczyciel musi pamiętać, że priorytetem edukacji pozostaje dobro i satysfakcja ucznia.

Nauczyciel j. angielskiego: Joanna Bator ZSPiG Zakliczyn


Bibliografia:

Jaroszewska A.(2007), Nauczanie języka obcego w kształceniu wczesnoszkolnym. Rozwój świadomości wielokulturowej dziecka, Wrocław, Oficyna Wydawnicza ATUT
Jaroszewska A.(2008), Jak nie rozczarować dziecka na lekcji języka obcego? [w:] „Języki Obce w Szkole”. Biuletyn internetowy. „Nauczanie wczesnoszkolne” nr 5/2008 grudzień, CODN, s.1-9.
Okoń W.(2007), Nowy słownik pedagogiczny. Wydanie dziesiąte uzupełnione i poprawione. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Żak.
Pamuła M.(2006), Metodyka nauczania języków obcych w kształceniu zintegrowanym. Warszawa: Fraszka Edukacyjna.
Rozporządzenie Ministra Edukacji z dnia 12 marca 2009r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego i szkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz.U. nr 4 z 2009r. poz. 17).
Stefańska-Klar R. (2005), Późne dzieciństwo. Młodszy wiek szkolny [w:] Harwas-Napierała B., Trempała J.(red), Psychologia rozwoju człowieka, Charakterystyka okresów rozwoju człowieka. Warszawa: Wydawnictwo Maukowe PWN, s. 130-162.
Ustawa z dnia 7 września 1991r. o systemie oświaty (DZ.U. nr 256 z 2004 r., poz. 2572 z późniejszymi zmianami).