Projekt edukacyjny z historii

PROJEKT EDUKACYJNY Z ZAKRESU NAUCZANIA HISTORII

Monika Torman- Sipak

Praca powstała w ramach
Podyplomowych studiów z zakresu
nauczania historii

Toruń 2008

1. Miejsca pamięci w Rywałdzie Królewskim

Od trzech lat pracuję w szkole w Rywałdzie Królewskim. Jest to niewielka wioska, jednak znana w całej Polsce. W Rywałdzie znajduje się kościół parafialny oraz klasztor franciszkanów. Najstarsza wzmianka o istnieniu w tej miejscowości i kościoła pochodzi z połowy 1319 r. Nie wiadomo jednak, kiedy zorganizowano tu pierwszą parafię, którą przypuszczalnie wydzielono z grodowej parafii pobliskiego Radzynia, gdzie znajdował się od 1234 r. zamek krzyżacki. Parafia rywałdzka istniała już w XIV wieku.
W niedługim czasie po wybudowaniu świątyni, w której umieszczono cudowną figurę Matki Bożej, ziemia pomorska stała się terenem licznych wojen prowadzonych między Polską a Krzyżakami o Pomorze Wschodnie. Około 1590 r. wybudowano w Rywałdzie Królewskim nowy kościół (drugi z kolei) z „drzewa zrębowego", w którym umieszczono rzeźbę Matki Bożej.
Na miejscu zniszczonej przez pożogi wojenne świątyni rywałdzkiej zbudowano nowy kościół (trzeci z kolei). Fundatorem powstałej w latach 1685-1698 budowli był kasztelan chełmiński Sebastian Czapski, ówczesny właściciel Rywałdu. Konsekracji dokonał w 1689 r. sufragan chełmiński biskup Tomasz Skotnicki. Zgodnie z obyczajem epoki nowa świątynia otrzymała wezwanie św. Sebastiana dla upamiętnienia imienia fundatora, które zastąpiło tytuł poprzedni, to jest Narodzenia NMP.
Również budowa klasztoru rozpoczęta w 1756 r. według projektu architekta warszawskiego Jana Hildebrandra. Ostatecznie całość zabudowań klasztornych i przyległego do niej kościoła była gotowa w 1779 r. W 1766 r. placówka w Rywałdzie uzyskała status pełnoprawnego klasztoru..
Po pierwszym rozbiorze Polski w 1772 r. Rywałd Królewski włączony został do zaboru pruskiego.
W czasie zaborów próbowano ograniczyć a nawet zakazać praktyk zakonnikom. Jednak nie przeszkodziła w tym ani mała liczba kapłanów ani zakazy- do Rywałdu przybywały liczne pielgrzymki. W 1813 zorganizowano w klasztorze nawet szkółkę dla chłopców. W 1824 r. kapucyni musieli opuścić Rywałd. Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę, kult maryjny nasilił się. W okresie międzywojennym szczególną cześć dla cudownej figury Matki Bożej w Rywałdzie okazywali Cyganie, którzy przybywali tu ze swoimi wędrownymi taborami i licznymi rodzinami. W ponurych latach okupacji hitlerowskiej budynek poklasztomy Niemcy zaadaptowali na szpital wojskowy, dokonując tu licznych przeróbek i zmian konstrukcyjnych łącznic z założeniem kanalizacji. Uciekając z Rywałdu zagarnęli ze sobą cenniejsze przedmioty kultu religijnego, złote korony z figury Matki Bożej i srebrne wota. W 1947 r. pierwszy po 120 latach kapucyn. Był nim o. Klemens Klesza.
Współcześnie - Bracia Mniejsi Kapucyni sprawują swą posługę wobec pielgrzymów przybywających do Królowej Ziemi Pomorskiej w duchu franciszkańskim.
W tej chwili w klasztorze mieszka i pracuje sześciu Braci, w tym trzech kapłanów. Gwardianem, Proboszczem i Kustoszem Sanktuarium jest O. Kazimierz Śnieg.
Na zewnątrz przed kościołem - wspólnoty AA ustawiły Drogę Krzyżową oraz obelisk ku czci Prymasa Tysiąclecia.
Historia Rywałdu jest ciekawa. Przedstawiłam moim zdaniem najważniejsze momenty z bogatych dziejów tej wsi. Kilkanaście metrów od kościoła i klasztoru usytuowana jest szkoła podstawowa. Jest to niewielka placówka licząca 64 uczniów i 10 nauczycieli. Patronem szkoły został Kardynał Stefan Wyszyński. Wybór jest znamienny, ponieważ kardynał przebywał w Rywałdzie.
Jesienią 1953 r. przy furcie klasztoru rywałdzkiego stanął niezwykły gość — Prymas Polski kard. Stefan Wyszyński. Przebywał tu jako więzień Służby Bezpieczeństwa od 26 września do 11 października. Wspominał później w „Zapiskach więziennych”: „W celi, do której zostałem wprowadzony, na ścianie nad łóżkiem wisiał obraz z podpisem »Matko Boża Rywałdzka, pociesz strapionych«. To był pierwszy głos przyjazny, który wywołał wielką radość”.
Dla mieszkańców Rywałdu jak i dla samych uczniów szkoły fakt, że był tu St. Wyszyński jest znaczący. Szkoła szczyci się swoim patronem. Zresztą bliskie położenie w sąsiedztwie klasztoru, zbliża pracę szkoły z tymi miejscami pamięci. Placówka ta ściśle współpracuje z kościołem. Co roku przybywają bracia kapucyni na praktyki do szkoły. Każda większa uroczystość szkolna rozpoczyna się mszą świętą w kościele. Podczas rekolekcji bracia prowadzą zajęcia w szkole dla młodzieży. Katecheta i nauczyciele łączą tradycję z edukacją szkolną.

Bibliografia
„Do ciebie Matko idziemy - sanktuaria Maryjne w Polsce", Soszyńska Janina
„Sanktuaria Maryjne Diecezji Toruńskiej”, Toruńskie Wydawnictwo Dicezjalne
http://www.franciszkanie.pl/
http://www.rywald.ofmcap.pl/php/
http://www.opoka.org.pl/

2. Badanie ankietowe

W pierwszej części pracy przybliżyłam miejsca pamięci miejsca, w którym pracuję. W naszej szkole uczniowie znają zdawałoby się te miejsca. Jednak aby się o tym dokładnie dowiedzieć przeprowadziłam ankietę.
Badaniem objęłam dwie klasy tj. piątą i szóstą. Ogółem w badaniu wzięło udział 22 uczniów.
Ankieta składała się z 15 pytań.
Przedstawię treść pytań ankiety oraz wyniki.
Badanie przeprowadziłam 28 listopada 2007 r.

Ankietę wypełniło 14 chłopców i 8 dziewcząt. Wśród nich było siedmioro jedenastolatków oraz piętnaścioro dwunastolatków.
Wszystkie osoby tj. 22 mieszkają na wsi.
Na pytanie 3 dotyczące wykształcenia rodziców, uczniowie odpowiedzieli następującą:
wykształcenie wyższe - 2 rodziców,
wykształcenie średnie – 7 rodziców,
wykształcenie zawodowe- 11 rodziców,
wykształcenie niepełne – 2 rodziców.

Pytanie 5 dotyczyło zawodu wykonywanego przez obojga rodziców. Oto odpowiedzi uczniów:
Rolnik – 24 rodziców
Pielęgniarka- 1 rodzic
Księgowa- 1 rodzic
Listonosz- 1 rodzic
Gospodyni domowa- 3 rodziców
Kolejarz- 3 rodziców
Nauczyciel- 1 rodzic
Kierowca -1 rodzic
Odlewnik metali kolorowych – 1 rodzic
Bezrobotni- 3 rodziców

Pytanie 6 dotyczyło struktury rodziny. 17 osób posiada oboje rodziców oraz rodzeństwo. Natomiast 5 uczniów jest jedynakami, ale ma pełne rodziny.

Pytanie 7 brzmiało: Czy czujesz się związany/ związana z miejscem swojego zamieszkania?
19 osób wybrało odpowiedź- TAK
3 osoby odpowiedziały- RACZEJ TAK

Pytanie 8 brzmiało: Wyjaśnij jak rozumiesz zwrot „mała ojczyzna”.
A oto uzyskane odpowiedzi.
1) Moja mała ojczyzna to kraj, w którym mieszkam- 3 osoby
2) To mój region, miejscowość- 3 osoby
3) Mała ojczyzna to miejscowość, w której mieszkam, wszystko co nas otacza – 2 osoby
4) Moja ojczyzna to Gołębiewo- 1 osoba
5) Mała ojczyzna to dom dla mojej rodziny, mój region i miejsce, w którym się urodziłam-1 osoba
6) mała ojczyzna – to jest to, w czym żyjemy- 2 osoby
7) mała ojczyzna- to mój dom, moja okolica, moja wieś-3 osoby
8) to miejsce zamieszkania- 3 osoby
9) to gmina, w której żyjemy-1 osoby
10) mała ojczyzna to moja rodzinna wieś-2 osoby
11)mała ojczyzna to miejsce zamieszkania, które bardzo kocham i nie wyprowadzę się z mojej małej ojczyzny- 1 osoby
Pytanie 9 brzmiało: Jakimi cechami charakteryzuje się Twoja „mała Ojczyzna”? a oto uzyskane odpowiedzi:
1. Mała ojczyzna- charakteryzuje się kościołem i zamkiem w Radzyniu Chełmińskim- 16 osób
2. pola uprawne- 2 osoby
3. Jest bardzo mała, ma straż pożarną , kościół, klasztor kapucynów- 1 osoba
4. Ma kościół po wezwaniem Św. Sebastiana- 2 osoby
5. Są pola, lasy i domy- 1 osoba.
Pytanie 10 brzmiało: Czy zdecydowałbyś się/ zdecydowałabyś się na opuszczenie swojego regionu?. Uzyskałam następujące odpowiedzi:
TAK- 0 osób
RACZEJ TAK- 1 osoba
RACZEJ NIE-3 osoby
NIE-18 osób

Pytanie 11 brzmiało: Wymień zabytki, które chciałbyś/ chciałabyś pokazać gościom. Uczniowie odpowiedzieli w następujący sposób:
1) Kościół, zamek- 9 osób
2) Kościół w Rywałdzie- 1 osoba
3) Kościół, zamek w Radzeniu, cela w klasztorze, w której przebywał kard. Wyszyński- 4 osoby
4) Zamek krzyżacki- 4 osoby
5) Kościół św. Anny, kościół w Rywałdzie, zamek- 1 osoba
6) Kościół i pomnik Wyszyńskiego- 2 osoby
7) Klasztor- 1 osoba
8) Pomnik patrona, kościół, dawny pałac, klasztor- 1 osoba
Pytanie 12 to: Wymień postaci najbardziej zasłużone dla twojego regionu. Uczniowie wymienili:
a) Mikołaj Kopernik- 6 osób
b) Kardynał Wyszyński- 16 osób
W pytaniu 13 należało wymienić pięć symboli ( wydarzenia, budowle, pojęcia regionu i uzasadnić krótko swój wybór. Uczniowie odpowiedzieli:
• kościół, pomnik, zamek krzyżacki, cmentarz, klasztor- uzasadniając, że to zabytki- 8 osób
• sala pamięci prymasa, cela pamięci, zamek krzyżacki, pomnik kardynała, zamek sióstr pasterek w Jabłonowie Pomorskim. Uzasadnienie: te budowle cieszą się największą popularnością w powiecie- 5 osób
• kościół i klasztor kapucynów, zamek w Radzyniu Chełmińskiem, cela Kardynała Wyszńskiego- uzasadnienie: największe budowle.- 4 osoby
• cela kardynała, sala pamięci, kościół św. Anny, zamek, kościół Jabłonowie. Uzasadnienie: Te miejsca widziałam i najlepiej znam- 1 osoba
• cela prymasa, kościół Rywałdzie, zamek krzyżacki, pomnik prymasa ,klasztor sióstr pasterek. Uzasadnienie: Są one najbardziej związane z moim regionem- 4 osoby
Pytanie 14 brzmiało: Z czym związany jest i czemu poświęcony jest pomnik w Rywałdzie? Udzielono następujących odpowiedzi:
• pomnik poświęcony jest Kardynałowi Stefanowi Wyszyńskiemu i związany jest z jego pobytem w klasztorze- 22 osoby
Pytanie 15: W rywałdzkim klasztorze o. Kapucynów przebywała pewna osoba duchowna. Kim była i jaki ślad pozostawiła po sobie w twoim regionie?
• To był Kard. Wyszyński był więziony, pozostała po nim cela i droga krzyżowa wyrysowana na ścianie – 10 osób
• Kard. Wyszyński, pozostała po nim cela i poświęcony mu pomnik- 7 osób
• Kard. Wyszyński, ukoronował „ nasza ‘Matkę Boską i został patronem naszej szkoły- 4 osoby
• Ks. Kard. Wyszyński, który pozostawił po sobie, zapiski, celę, drogę krzyżową i swoje szaty – 1 osoba

Na podstawie przeprowadzonych badań ankietowych wnioskuję, że dzięki nauczycielom oraz lokalnemu społeczeństwu tj. rodzicom, dziadkom, uczniowie mają wysoką wiedzę na temat swojego regionu. Większość uczniów trafnie wymienia ważne zabytki regionu oraz osoby istotne dla tej społeczności. Każde z dzieci, które wypełniło ankietę identyfikuje się ze swoim regionem, a większość nich nie chce opuścić swojej wsi. Mimo faktu, że większość rodziców posiada wykształcenie zawodowe, nie wpływa w znacznym stopniu na świadomość uczniów. Młodzież zna zabytkowe budowle i osoby, które zapisały się na kartach historii Rywałdu. Cieszy również fakt, że uczniowie poradzili sobie z pojęciem „małej ojczyzny’ i każdy na swój własny sposób zinterpretowało to pojęcie.
Uczniowie chętnie wypełnili ankiety a później dzielili się wrażeniami, po udzieleniu odpowiedzi. Bardzo aktywnie zawsze młodzież bierze udział w zajęciach związanych z miejscami pamięci.

3. Propozycja edukacyjna

Wiedza o miejscach pamięci tak małego regionu może być wykorzystana w bardzo bogaty sposób. Przedstawię propozycję edukacyjną z miejscami pamięci, które scharakteryzowałam w pierwszej części pracy.
Nie tylko na lekcji religii, ale również na lekcji języka polskiego lub na sztuce można przeprowadzić wycieczkę do klasztoru kapucynów.

PRZEBIEG WYCIECZKI:
• Zapoznanie uczniów celem wycieczki: Utrwalenie wiedzy o Kardynale Stefanie Wyszyńskim.
• Przypomnienie zasad zachowania bezpieczeństwa podczas wyjścia.
• W klasztorze:
a) Wejście do izby pamięci poświęconej kard. S.Wyszyńskiemu
b) Oglądanie zbiorów zgromadzonych przez braci kapucynów związanych z tą postacią ( dokumenty, zdjęcia, ubrania itd.)
c) Uczniowie słuchają opowiadania brata, który oprowadza po Sali pamięci. Zainteresowane dzieci bogatszymi informacjami zadają bratu pytania dotyczące czy to samego S. Wyszyńskiego czy też samego jego pobytu w klasztorze.
d) Wejście do celi, w której mieszkał podczas swojego uwięzienia kard. S. Wyszyński.
e) Uczniowie oglądają pokój i nieliczne meble, oraz zgromadzone tu pamiątki a również narysowaną na ścianie drogę krzyżową, której twórcą był Wyszyński
• Uczniowie dziękują za oprowadzenie po klasztorze i wracają do szkoły.
• Uczniowie dzielą się wrażeniami z pobytu w miejscu uwięzienia patrona swojej szkoły.
• W celu podsumowania nauczyciel poleca rozwiązać test:

TEST

1. Prymas Tysiąclecia to:

a) Stefan Kardynał Wyszyński
b)Kardynał Józef Glemp
c)Kardynał Stefan Wyszyński

2. Prymas Tysiąclecia urodził się :
a) w Lublinie
b) w Zuzeli
c) w Warszawie

3. Zanim S.Wyszyński został prymasem był biskupem w :
a) w Warszawie
b) w Lublinie
c) w Krakowie

4. Kardynał więziony był:
a) 5 lat
b) 1 rok
c) 3 lata

5. Prymas zmarł w:
a) 28 maja 1978
b) 28 maja 1981
c) 3 maja 1966

* proszę podkreślić prawidłową odpowiedź.

• Po wypełnieniu testu uczniowie wspólnie sprawdzają swoje odpowiedzi.
• Nauczyciel podsumowuje zajęcia i ocenia aktywność oraz zachowanie podczas wyjścia uczniów.

Kolejna propozycja to konkurs wiedzy o Kardynale Stefanie Wyszyńskim. W konkursie biorą udział trzyosobowe drużyny z klas IV-VI.


ZADANIE 1

Grupy układają rozsypane puzzle na czas;
Pierwsza grupa otrzymuje trzy punkty, pozostałe grupy o jeden punkt mniej

Ilustracje są porozcinane, aby utworzyć puzzle.

ZADANIE 2

Polecenie: Proszę wskazać na fotografii kard. Wyszyńskeigo - każda grupa może uzyskać po jednym punkcie


ZADANIE 3

• Jest 6 haseł- za prawidłowo odgadnięte hasło – 1 punkt
• Za hasło główne: 1 punkt.
• Pytanie –W którym roku został Prymasem Polski? ( Odpowiada ta grupa, która zgłosi się pierwsza -otrzymuje 1 punkt)
RAZEM: można uzyskać 8 punktów.

HASŁA
1. Odprawia mszę świętą
2. Mama Pana Jezusa
3. „Taki duży, taki mały może........ być”.
4. Święta księga
5. Pierwsza część różańca
6. Imię ojca księdza ST. Wyszyńskiego.