Ikonografia Ukrzyżowania

Ukrzyżowanie

Kulminacyjne wydarzenie Pasji
pierwsze przedstawienia w sztuce wczesnochrześcijańskiej ale go unikano ze względu na większe znaczenie zmartwychwstania
692- sobór w Trullo nakazał przedstawienie w postaci ludzkiej a nie baranka i wyeliminował przedstawienia symboliczne
najwcześniejsze wyobrażenia – w środowisku rzymskim
- ukazują nie śmierć wcielonego Chrystusa lecz syna Bożego w postaci młodzieńca stojącego na krzyżu w pozie oranta z przepaska na biodrach, z otwartymi oczyma np. miniatura ewangeliarza Rabbuli z 586r: otwarte oczy mimo ze bok przebity. Żołnierz z włócznią , i stefanor podający gąbkę z octem, Maria i Jan z jednej strony, z drugiej grupa niewiast po prawej stronie słonce po lewej księżyc
- rożnie usytuowane postacie Marii i Jana po obu lub po jednej stronie krzyża
przełom VIII i IX w. W Bizancjum – zmiana w ikonografii
- przepaska na biodrach - perizonium
- zamknięte oczy
- krew płynąca z boku
I poł. IX w. – wprowadzono :
1. EKLEZJĘ (personifikacja Kościoła Nowego Testamentu
- krew Chrystusa zbierana w kielich -- kodeks Beatusa – Gerona - 975
- Eklezja w ozdobnej szacie, z korona na głowie i z laska ozdobioną chorągwią
- Siedzi na zwierzęciu z 4 głowami (ewangeliści)

2. SYNAGOGĘ- personifikacja Kościoła Starego Testamentu
- jedzie na ośle
- odwrócona od Chrystusa
- oczy zasłonięte przepaską
- złamana włócznia – znak utraconych praw
w tym czasie wprowadzono anioły wokół głowy Chrystusa
od XIV w. :
- anioły zbierają krew do kielicha albo gestami wyrażają rozpacz czasem pojawia się Ręka Boga
- pod krzyżem waz – symbol pokonanego szatana lub Adam podnoszący się z grobu lub jego czaszka albo szkielet - kodeks Beatusa – Gerona - 975
* typ martwego Chrystusa dominuje od XII w.
* 1230-1250- zmieniono układ nóg na skrzyżowane
* poł. XIV w. – Maria podtrzymywana przez Jana albo 3 niewiasty
* XIII i XIV w. –Włochy – obok Marii i Jana ukazywano klęczącą lub stojącą Marię Magdalenę- Masaccio (+ ryba nad krzyżem)
* XIV i XV – wprowadzono
- postacie łotrów zazwyczaj na krzyżach w kształcie litery T
> dobry – młody bez brody czasem z aniołem - kodeks Beatusa – Gerona - 975
> zły – stary brodaty często z diabłem - kodeks Beatusa – Gerona - 975
- w tle tłum :pogrupowany w sceny rodzajowe – żołnierze, zwolenników i przeciwników Jezusa –(Andrea Mantegna, Tintoretto)
* XV i XVI w. – Niderlandy i Niemcy : realizm cierpienie rany krew (Grunewald – Isenheim) oraz scena na tle pejzażu