Witaminy, sole mineralne, woda. Scenariusz lekcji biologii w klasie VII

Zofia Krawczyk, Szkoła Podstawowa nr 2 im. gen. Władysława Sikorskiego w Jastrzębi

Scenariusz lekcji biologii w klasie VII

Temat lekcji: Witaminy, sole mineralne, woda.
Zakres treści:
- witaminy rozpuszczalne w tłuszczach i wodzie,
- rodzaje makroelementów i mikroelementów,
- znaczenie wody w organizmie,
- znaczenie i skutki niedoboru witamin oraz pierwiastków chemicznych w organizmie.
Cel ogólny:
Poznanie roli witamin, soli mineralnych i wody w organizmie człowieka.
Cele szczegółowe:
I. Wiadomości
Zapamiętywanie - uczeń:
- wymienia witaminy rozpuszczalne w tłuszczach i w wodzie,
- definiuje pojęcia: makroelementy, mikroelementy,
- wylicza makroelementy i mikroelementy występujące w organizmie człowieka,
- wskazuje źródła witamin,
- wskazuje czynniki decydujące o zapotrzebowaniu organizmu na wodę.
Rozumienie – uczeń:
- rozróżnia witaminy rozpuszczalne w tłuszczach i w wodzie,
- opisuje znaczenie witamin rozpuszczalnych w tłuszczach i w wodzie,
- wyjaśnia znaczenie makroelementów i mikroelementów w organizmie człowieka,
- opisuje znaczenie wody dla prawidłowego funkcjonowania organizmu.
II. Umiejętności
Zastosowanie wiadomości w sytuacjach typowych – uczeń:
- charakteryzuje skutki niedoboru witamin rozpuszczalnych w tłuszczach i w wodzie oraz
nadmiaru rozpuszczalnych w tłuszczach, a także skutki niedoboru makroelementów
i mikroelementów dla prawidłowego funkcjonowania organizmu człowieka,
- omawia znaczenie wody w organizmie,
- przeprowadza doświadczenie na podstawie instrukcji,
- formułuje problem badawczy i hipotezę do przeprowadzonego doświadczenia.
Zastosowanie wiadomości w sytuacjach problemowych – nowych;
- ocenia znaczenie witamin, soli mineralnych i wody w utrzymaniu zdrowia człowieka,
- analizuje wyniki i wyciąga wnioski z przeprowadzonego doświadczenia.
III. Postawy:
- odczuwanie potrzeby pogłębiania wiedzy biologicznej,
- przestrzeganie zasad prawidłowego odżywiania się.
Forma nauczania: zajęcia w pracowni biologicznej.
Forma pracy: praca indywidualna, grupowa, zbiorowa.
Typ lekcji: omówienie nowego materiału.
Strategie:
- operacyjna,
- emocjonalna.

Metody pracy:
- pogadanka,
- praca z podręcznikiem,
- rozsypanka,
- doświadczenie.
Środki dydaktyczne:
- podręcznik,
- 3 koperty (z rozsypaną załącznik 1),
- karta pracy dla każdego ucznia,
- instrukcja do doświadczenia z poleceniami dla każdego ucznia (załącznik 2),
- 3 roztworów jodyny,
- cytryna,
- kubeczki plastikowe,
- woda,
- 3 łyżki,
- 3 zakraplacze,
- kleik skrobiowy.
Literatura:
Januszewska - Hasiec B., Holeczek J., Puls życia – zeszyt ćwiczeń do biologii dla klasy 7 szkoły podstawowej. Wydawnictwo Nowa Era, Warszawa 2020.
Jefimow M., Puls życia - Podręcznik do biologii dla klasy siódmej szkoły podstawowej – Wydawnictwo Nowa Era, Warszawa 2020.

Przygotowanie do lekcji:
Nauczyciel przygotowuje dla każdej z 3 grup stanowisko pracy i kopertę z rozsypanką (załącznik 1) oraz dla każdego ucznia kartę pracy i instrukcję z poleceniami do doświadczenia (załącznik 2). Przed lekcją przygotowuje kleik skrobiowy. Każda grupa otrzymuje zestaw doświadczalny: jodynę, połowę cytryny, 2 kubeczki plastikowe, wodę, łyżkę, zakraplacz.

Przebieg zajęć:
Faza przygotowawcza
1. Nauczyciel wykonuje czynności organizacyjne.
2. Nauczyciel pyta uczniów, jakich składników pokarmowych człowiek powinien dostarczać wraz z pokarmem, aby organizm funkcjonował prawidłowo. Następnie nakierowuje odpowiedzi uczniów tak, by wywnioskowali, że do prawidłowego funkcjonowania organizmu potrzeba nie tylko cukrów, tłuszczów czy białek, lecz także witamin, soli mineralnych i wody.
3. Nauczyciel podaje temat lekcji.

Faza realizacyjna
1. Podział uczniów na 5 grup tematycznych (np. przez odliczanie do 5).
2. Przydzielenie każdej grupie tematycznej do przeczytania jednego zagadnienia:
Grupa 1. Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach,
Grupa 2. Witaminy rozpuszczalne w wodzie,
Grupa 3. Makroelementy,
Grupa 4. Mikroelementy,
Grupa 5. Woda.
Czas pracy - 5 min.
3. Po upływie wyznaczonego czasu uczniowie przesiadają się tak, aby w każdej grupie była jedna osoba z grupy tematycznej. W ten sposób powstają grypy ekspertów. Każda osoba z grupy omawia zagadnienie, z którym przed chwilą się zapoznała. Uczniowie dyskutują nad opracowanym materiałem i wyjaśniają ewentualne wątpliwości. Nauczyciel wyznacza czas (10 min).
4. Nauczyciel rozdaje każdej grupie ekspertów kopertę z rozsypanką - załącznik 1. Informuje uczniów, że ich zadaniem jest ułożenie rozsypanki na podstawie wiedzy, którą się wymienili. Czas na wykonanie zadania - 5 min. Następnie wskazuje uczniów, którzy prezentują wyniki pracy grup.
5. Nauczyciel rozdaje wszystkim uczniom karty pracy oraz wyznacza czas na wykonanie poleceń - 10 min. Wybrani uczniowie odczytują poprawne odpowiedzi.
6. Nauczyciel rozdaje każdej grupie zestaw doświadczalny oraz instrukcje do wykonania doświadczenia z poleceniami - załącznik 2. Uczniowie przeprowadzają doświadczenie, a nauczyciel czuwa nad jego poprawnym wykonaniem. Uczniowie wykonują polecenia, a ochotnicy odczytują odpowiedzi.

Faza podsumowująca
Nauczyciel podsumowuje zagadnienia omawiane na lekcji. Zadaje uczniom pytania:
- Które witaminy są rozpuszczalne w tłuszczach, a które w wodzie?
- Dlaczego tylko w przypadku witamin rozpuszczalnych w tłuszczach groźne jest ich
nadmierne spożywanie?
- Które pierwiastki chemiczne są makroelementami, a które mikroelementami?
- Jakie czynniki decydują o zapotrzebowaniu organizmu na wodę?

Praca domowa:
Napisz, czy unikanie surówek jest zasadne? Jeśli nie, to dlaczego? Napisz notatkę w zeszycie na co najmniej jedną stronę.

Załącznik 1. Rozsypanka dla każdej grupy:

Fluor – Wchodzi w skład kości i szkliwa zębów. Skutkiem jego niedoboru jest
próchnica.
Fosfor - Wchodzi w skład kości i szkliwa zębów. Jego niedobór prowadzi do krzywicy, rozmiękczania kości i próchnicy zębów.
Jod - To składnik niezbędny do produkcji hormonów wpływających na wzrost człowieka i rozwój układu nerwowego.
Magnez - Wpływa na przemianę witaminy C i cukrów. Jego niedobór powoduje między innymi migreny.
Wapń - Jest składnikiem kości i zębów. Wpływa na pracę mięśni i serca.
Witamina A - Wpływa na stan skóry i prawidłowe widzenie. Jej niedobór prowadzi do wystąpienia chorób skóry, zahamowania wzrostu i choroby nazywanej kurzą ślepotą.
Witamina B6 - Wpływa na odporność organizmu i bierze udział w przemianach białek. Skutkiem niedoboru są między innymi zaburzenia przemiany białek, choroby skóry i nadmierna pobudliwość.
Witamina B9 - Wpływa na funkcjonowanie układu nerwowego i pobudza tworzenie krwinek czerwonych. Niedobór prowadzi do anemii, wypadania włosów i zahamowania wzrostu.
Witamina B12 - Pobudza tworzenie krwinek czerwonych. Skutkiem niedoboru jest niedokrwistość i zaburzenia wzrostu.
Witamina C - Wpływa na rozwój tkanki kostnej, gojenie ran i odporność organizmu, niedobór prowadzi do szkorbutu.
Witamina D3 - Wpływa na prawidłowy stan kości, skutkiem niedoboru jest krzywica i osteoporoza.
Witamina E - Wpływa na prawidłową pracę mięśni i układu nerwowego, zapobiega starzeniu się.
Witamina K - Uczestniczy w krzepnięciu krwi i gojeniu złamań kości. Skutkiem niedoboru jest wydłużenie czasu krzepnięcia krwi i skłonność do krwotoków.
Witamina PP - Niedobór skutkuje występowaniem zaburzeń czynności układu pokarmowego, stanem zapalnym skóry i śluzówki jamy ustnej, kłopotami z pamięcią.
Woda - Umożliwia transport większości związków chemicznych po organizmie w postaci rozpuszczonej i uczestniczy w usuwaniu szkodliwych produktów przemiany materii.
Żelazo - Składnik hemoglobiny, którego niedobór prowadzi do anemii.

Załącznik 2. Instrukcja do doświadczenia.

Wykrywanie witaminy C w soku z owoców
Jodyna zabarwia skrobię na granatowo, a dodanie witaminy C do roztworu skrobi powoduje jego odbarwienie.

Instrukcja do wykonania doświadczenia
1.Do dwóch kubeczków wlej po tyle samo wody.
2.Następnie do obu dodaj po łyżce kleiku skrobiowego i wymieszaj zawartość.
3.Do obu kubeczków dodaj zakraplaczem po kropli jodyny. Zaobserwuj zmianę zabarwienia roztworu na granatowo.
4.Do jednego kubeczka dodaj kilka kropli soku z cytryny i obserwuj zmiany zabarwienia.

Wykonaj polecenia.
a) Sformułuj problem badawczy do przeprowadzonego doświadczenia.
b) Postaw hipotezę do tego doświadczenia.
c) Napisz, który kubeczek jest w tym doświadczeniu próbą kontrolną, a który próbą badawczą.
d) Przedstaw wynik doświadczenia w postaci graficznej i słownej. W tym celu zamaluj na odpowiedni kolor zawartość kubków w próbach kontrolnej i badawczej. Następnie krótko opisz, co nastąpiło w każdej próbie.
e) Na podstawie wyniku doświadczenia wyciągnij wniosek.

Karta pracy
Oceń prawdziwość stwierdzeń dotyczących witamin, soli mineralnych i wody. Wybierz literę P, jeśli stwierdzenie jest prawdziwe, lub literę F - jeśli jest fałszywe.

1. Parowanie wody zawartej w pocie chroni organizm przed przegrzaniem.
2.Witaminy i sole mineralne pełnią funkcje energetyczne oraz regulują przebieg procesów życiowych.
3.Nadmierne spożywanie witamin rozpuszczalnych w wodzie jest niebezpieczne dla zdrowia.
4.Dla prawidłowego funkcjonowania szkieletu człowieka ważne jest spożywanie produktów bogatych w witaminę D3, fosfor i wapń.
5.Za prawidłowe funkcjonowanie tkanki nerwowej odpowiadają magnez, jod oraz witamina PP.
6.Zapotrzebowanie organizmu na wodę zależy od temperatury otoczenia.
7.Witaminy A, D3, E, K są magazynowane w organizmie człowieka.
8.Niedokrwistość możne wystąpić wtedy, gdy w diecie brakuje pokarmów zawierających witaminy E, B9, B12 oraz żelazo.

2. Do lekarza zgłosili się pacjenci z objawami wskazującymi na niedobory pewnych witamin w organizmie. Podaj nazwy witamin, których brakuje poszczególnym pacjentom i wymień produkty, które powinni jeść by uzupełnić niedobory.
a) Pacjent skarży się na pogorszenie widzenia o zmroku.
Niedobór witaminy: ............ Produkty: ........................................
b) Pacjent ma owrzodzone dziąsła i obniżoną odporność.
Niedobór witaminy: ............ Produkty: ........................................
c) Pacjent skarży się na nawracające krwawienia z nosa.
Niedobór witaminy: ............ Produkty: ........................................
d) Pacjent ma zapalenie skóry i bóle mięśni
Niedobór witaminy: ............ Produkty: ........................................

3.Uzasadnij prawdziwość stwierdzenia mówiącego o tym, że woda jest jedną z najważniej-szych substancji niezbędnych do przeżycia. Podaj dwa argumenty. ......................