Jak motywować dziecko do ćwiczeń logopedycznych?

Wiemy, że terapia logopedyczna nie jest jednorazowym spotkaniem z logopedą, który przepisze magiczną tabletkę sprawiającą, że wada wymowy zniknie.
Niestety potrzeba wielokrotnie wykonywanych ćwiczeń, które bywają często mozolne zarówno dla logopedy, rodzica oraz samego dziecka.
W procesie terapeutycznym, który ma zakończyć się sukcesem niezbędna jest motywacja samego dziecka.
Istotą procesu terapeutycznego i jego najważniejszym celem jest nawiązanie pozytywnej relacji pomiędzy terapeutą i dzieckiem, co naturalnie wzmacnia i buduje motywację do podejmowania kolejnych wyzwań. Należy więc pamiętać, by nie koncentrować się jedynie na poprawności wykonania zadania. Wg Lucy Jane Miller ,,środki do osiągnięcia celu są ważniejsze niż cel sam w sobie.’’ Dla początkującego terapeuty nie jest to łatwe, ponieważ jego nastawienie skierowane jest na szybkie osiągniecie sukcesu.
Z doświadczeń wielu logopedów wynika, że zwiększenie u dzieci świadomości związanej z procesem nabywania nowej głoski-aktywne poszukiwanie odpowiedniego dźwięku, układu narządów artykulacyjnych i autokontroli słuchowej zdecydowanie przyspiesza proces wywołania pożądanej głoski i jej automatyzację. Dziecko powinno być świadome każdego etapu pracy logopedycznej, daje to pozytywny rezultat w jego świadomym dążeniu do celu. Logopeda nie powinien zapominać o likwidowaniu wcześniej ustalonej przyczyny wady, w przeciwnym razie proces terapeutyczny może przebiegać bez końca i bez oczekiwanego efektu.

Oto kilka wskazówek do zastosowania w każdej jednostce terapeutycznej.

1. ZWIĘKSZ PRZEWIDYWALNOŚĆ I KONTROLĘ.
Pomaga to uniknąć nadmiernego pobudzenia i niepokoju ( ma to duże znaczenie w przypadku dzieci z dużą nadwrażliwością).
Na początku wspólnie z dzieckiem ustal plan spotkania poprzez np. narysowanie schematu, przyklejanie na nim naklejek po wykonaniu zadania. Ułatwi to przechodzenie dziecku z jednej aktywności do drugiej.
2. USTALENIE RYTUAŁU NA ROZPOCZĘCIE I ZAKOŃCZENIE ZAJĘĆ.
Pozwoli to dziecku na lepszą orientację w czasie, wyznacz początek, środek i koniec zajęć.
3. UPRZEDZAJ O ZBLIŻAJĄCYM SIĘ KOŃCU ĆWICZENIA, CZY ZMIANIE AKTYWNOŚCI.
Aby dziecko miało poczucie kontroli czasu można użyć minutnik lub klepsydrę.
4. PROPONUJ AKCEPTOWALNE ALTERNATYWY.
Jeśli dziecko nie lubi lub wyraźnie nie ma ochoty na wykonanie danego zadania, zaproponuj inne zadanie mające taki sam cel.
5. WYKORZYSTAJ W STOSOWANYCH ZADANIACH ZAINTERESOWANIA DZIECKA.
Jest to bardzo istotny czynnik we wzmocnieniu motywacji do działania.
6. TRUDNE ZADANIA DZIEL NA ETAPY.
7. DOSTARCZAJ DZIECKU POTRZEBNYCH BODŹCÓW PROPRIOCEPTYWNYCH PRZEDSIONKOWYCH, DOTYKOWYCH I WZROKOWYCH.
8. AKTYWIZUJ DZIECKO, ANGAŻUJĄC JE DO ZADAŃ RUCHOWYCH.
9. ZŁAM SCHEMAT.
Zrobisz to wstając od stolika, odchodząc od lustra, czy przez siedzenie na podłodze.
10. WYKORZYSTAJ RYTM, RUCH, PRZESTRZEŃ, SŁUCH.
11. NAGRADZAJ DZIECKO.
Po każdych zajęciach wskazuj jego postępy, dając naklejkę czy pieczątkę.
Motywacja do ćwiczeń to coś, co nie przyjdzie samo. Szczęśliwi są rodzice, których dzieci ,,same chcą’’ wykonywać ćwiczenia, to wspaniale. Pamiętajmy jednak , że każde dziecko miewa swoje kryzysy związane z motywacją do ćwiczeń. Są one zjawiskiem naturalnym. Motywację trzeba stale rozwijać i wzmacniać. Najlepiej zaczynając od samych siebie!
Oto kilka wskazówek do tego jak motywować pracę dziecka w domu.
1. STAŁA PORA ĆWICZEŃ.
Dziecko łatwiej zaakceptuje wykonywanie ćwiczeń logopedycznych jeśli staną się one częścią codziennego rytuału. Najlepiej wiązać ćwiczenia z innymi codziennymi zajęciami np. ćwiczymy zawsze przed snem lub po obiedzie.
2. STOSUJ ZASADĘ MAŁYCH KROKÓW.
Krótkie i często powtarzane ćwiczenia skutecznie prowadzą do osiągnięcia poprawy mowy.
Dziecko będzie nabierało nawyk prawidłowego mówienia
w naturalnych sytuacjach.
3. CZAS.
Daj dziecku czas, każda nowa umiejętność potrzebuje czasu, aby się rozwinąć i utrwalić. Tylko systematyczna praca i wytrwałość pozwolą osiągnąć cel, jakim jest poprawna mowa i sprawna komunikacja.
4. SPRÓBÓJ JESZCZE RAZ.
Jeśli próba prawidłowego wyartykułowania głoski kolejny raz kończy się niepowodzeniem, to zakomunikuj, że nic się nie stało, niech dziecko spróbuje jeszcze raz.
5. ĆWICZMY RAZEM .
Ćwicz razem z dzieckiem. Często dorośli wstydzą się robienia śmiesznych i niecodziennych min przed lustrem. Zachęcam, by pokonać wstyd i dobrze się bawić razem z dzieckiem.
6. NAUKA PRZEZ ZABAWĘ.
Wykonaj wraz z dzieckiem pomoce logopedyczne, które uprzyjemnią nabywanie umiejętności poprawnego mówienia. Można również zakupić gotowe pomoce lub użyć zabawek, gier, którymi aktualnie lubi bawić się dziecko. Można umówić, się z dzieckiem, że np. wykonuje jakieś ćwiczenie przed każdym rzutem piłką, czy kostką do gry. Kiedy dziecko będzie uczyło się w zabawie na pewno polubi ćwiczenia logopedyczne.
7. NAUKA PRZY OKAZJI.
Wykorzystaj każdą możliwa sytuację, aby wdrożyć kilka ćwiczeń buzi i języka lub ćwiczeń oddechowych np. w kuchni podczas przygotowywania posiłku, na spacerze lub przy kąpieli.
8. KONCENTRUJ UWAGĘ.
Potrzeba, by twoja uwaga była skoncentrowana na dziecku, dzięki czemu będzie ono czuło się ważne oraz będzie doświadczało, że to w co wkłada wysiłek jest istotne. Ćwiczenia wykonywane z uwagą są lepiej i szybciej utrwalone.
9. NIE ZAWSTYDZAJ DZIECKA
Mówienie ,,Takie duże dziecko, a mówi jak dzidziuś ‘’przynosi duże szkody dla rozwoju psychicznego i nie przynosi korzyści dla postępów w terapii.
10. POZWÓL DZIECKU NA POPEŁNIANIE BŁĘDÓW.
To jest nieodłączna część procesu terapeutycznego.
11. NIE UŻYWAJ OKREŚLEŃ TYPU ZAWSZE I NIGDY.
To nieprawda, że twoje dziecko zawsze popełnia błędy i nigdy niczego nie powiedziało bezbłędnie.
Nie przerywaj spontanicznych wypowiedzi dziecka poprawianiem błędów. Nie przyspieszysz w ten sposób osiągnięcia rezultatów terapii, a możesz zirytować i zniechęcić dziecko do mówienia.
12. NIE PORÓWNAJ DZIECKA Z INNYMI.
Krytyka, porównywanie i obwinianie dziecka nie pomoże mu w pokonywaniu trudności. Jest to tylko ,,podcinanie mu skrzydeł’’ i demotywowanie.
13. DOSTRZEGAJ NAJMNIEJSZE SUKCESY.
To ważne, aby zauważać i podkreślać, a za solidną pracę należy się nagroda!
14. STOSUJ POCHWAŁY.
Podczas ćwiczeń niech to będzie entuzjastyczna pochwała. Po zakończonych zajęciach może to być naklejka, pieczątka w tabeli motywacyjnej. Po osiągnięciu pewnego etapu np. po uzbieraniu odpowiedniej liczby naklejek możemy nagrodzić dziecko wyjściem do kina, do sali zabaw, na basen itd. Twoja pochwała i docenienie wysiłku są niezwykle skutecznymi motywatorami.
15. CIERPLIWOŚĆ I KONSEKWENCJA.
Nie wyśmiewaj dziecka, nie krzycz na niego za brak postępów. Czasem mijają długie miesiące zanim pojawią się pierwsze efekty terapii. Twoja konsekwencja w wykonywaniu ćwiczeń logopedycznych jest niezbędnym elementem w osiągnięciu sukcesu!
16. BAW SIĘ DOBRZE.
Ćwiczenia to wasz wspólny czas przeznaczony na zabawy i budowanie więzi rodzinnej.
17. BĄDŹ W STAŁYM KONTAKCIE Z LOGOPEDĄ, PROWADZĄCYM TERAPIĘ.
Jest to potrzebne, aby na bieżąco omawiać postępy dziecka i otrzymać instrukcje do wykonywania poszczególnych ćwiczeń, aby uniknąć mimowolnych błędów podczas ich wykonywania.

Literatura:
Demel G. ,,Minimum logopedyczne nauczyciela przedszkola’’, Warszawa 1996.
Emiluta - Rozya D. ,,Całościowe badanie logopedyczne’’, Warszawa 2013.
Miller L. J. ,,Dzieci w świcie doznań’’, Gdańsk 2016.
Styczek I. ,,Logopedia, Warszawa 1980.

Mgr Wioletta Ciołek - logopeda