Metody i formy pracy przedszkola

Metody i formy pracy przedszkola.

Metoda nauczania określa sposób pracy nauczyciela z uczniem. Według Cz. Kupisiewicza jest to: „ celowo i systematycznie stosowany sposób pracy nauczyciela z uczniami, umożliwiający uczniom opanowanie wiedzy wraz z umiejętnościami posługiwania się nią w praktyce, a także rozwijanie zdolności i zainteresowań poznawczych.”
Naczelne miejsce w pracy z dziećmi w wieku przedszkolnym zajmują metody oparte na działalności dziecka. Metody wskazują na czynności, które należy tak dobierać, aby osiągnąć zamierzone cele. Są to czynności zarówno wychowawcy, jak i wychowanka.
W „Podstawach pedagogiki przedszkolnej” pod red. M. Kwiatkowskiej znajduje się opis metod, które mogą być stosowane w pracy z dzieckiem w wieku przedszkolnym. Wyróżnia się więc metody oparte na działaniu, na obserwacji i na słowie. Wśród metod wyróżnia się:
• metodę samodzielnych doświadczeń opartą na inicjatywie własnej dziecka ( w czasie zabaw, zajęć artystycznych, na temat dowolny w kontakcie z przyrodą itp. )
• metodę zadań stawianych dziecku przez nauczyciela, które dziecko rozwiązuje samodzielnie według własnego pomysłu
• metodę ćwiczeń polegającą na powtarzaniu przez dziecko odpowiednich czynności ( np. sprawności ruchowych, uczenia się prawidłowej wymowy itp.)
• metodę odtwarzania, na przykład podczas nauki wiersza, piosenki, tańca itp.
• metody słowne, do których należą rozmowy, opowiadania, zagadki, rozwijające procesy poznawcze i poszerzające zasób wiadomości dziecka
• metody żywego słowa oddziałujące na dziecko przez środki artystyczne, pomagające rozwijać wrażliwość uczuciową i estetyczną.
Do metod poglądowych opartych na bezpośrednim spostrzeganiu zalicza się:
 metody obserwacji i pokazu przedmiotów – zjawisk, czynności
 metody przykładu: przykład osobisty, poprzez widowisko teatralne, ilustracje
 metody uprzystępnienia sztuki.
W metodach nauczania wyodrębniono w dydaktyce ogólnej trzy grupy metod: oglądowe, słowne i praktyczne. W pracy przedszkola metody te przenikają się wzajemnie i rzadko występują w swojej czystej postaci, ponieważ pedagogika przedszkolna ma swoją specyfikę. Ale niektóre z nich są dominujące w konkretnych rodzajach zajęć, np. metoda oglądowa – oparta na obserwacji i pokazie będzie pojawiała się w czasie wycieczki czy oglądania różnego rodzaju obrazków, a metoda słowna będzie występowała w czasie słuchania opowiadania lub nauki wiersza.
Obok metod działań odnoszących się do organizacji pracy nauczyciela, wyodrębnione zostały metody odnoszące się do działań dziecka związanych z procesem uczenia się polegającego na:
• przyswajaniu ( podanego, gotowego materiału ),
• odkrywaniu ( nowych wiadomości podczas rozwiązywania problemów i samodzielnego poszukiwania ),
• przeżywania ( różnorodnych form i wartości ),
• działania ( polegającym na zmienianiu rzeczywistości i samego siebie poprzez sprawdzenie wiadomości w praktyce ).
Wielostronne uczenie się przeciwstawia się jednostronnemu uczeniu się, nauczaniu opartemu głównie na przyswajaniu gotowej wiedzy podawanej przez nauczyciela. Wielostronnemu uczeniu się odpowiadają metody nauczania:
- podające( przyswajanie )
- problemowe ( odkrywanie )
- aktywizujące ( przeżywanie ),
- praktyczne ( działanie ).
O skuteczności pracy dydaktycznej nauczycieli w edukacji dzieci w dużym stopniu decydują metody pracy. Istotne jest, by były to metody wynikające z koncepcji wielostronnego kształcenia. Istnieją, jak podaje W. Okoń, cztery grupy takich metod:
1. metody asymilacji wiedzy oparte na aktywności poznawczej o charakterze reproduktywnym,
2. metody samodzielnego dochodzenia do wiedzy oparte na aktywności poznawczej, związanej z rozwiązywaniem problemów,
3. metody waloryzacyjne ( eksponujące ) cechujące się przewagą aktywności emocjonalnej i artystycznej,
4. metody praktyczne oparte na aktywności praktyczno – technicznej.
Przez formy organizacyjne pracy pedagogicznej rozumie się rozplanowane w czasie i przestrzeni powiązane ze sobą wzajemne czynności nauczyciela i dzieci. W systemie wychowania przedszkolnego formy te odnoszą się do całości sytuacji związanych z trybem życia dzieci i podstawowymi rodzajami ich działalności.
Formy organizacyjne obejmują typowe sytuacje wychowawcze, naturalne i celowo zorganizowane, powtarzające się systematycznie lub okolicznościowo w rozkładzie dnia pracy przedszkola.
Program Wychowania Przedszkolnego „ Moje Przedszkole” podkreśla, że: „ Jednym z wielu ważnych uwarunkowań w osiąganiu zamierzonych celów jest
stosowanie atrakcyjnych form i metod pracy opartych na :
- różnorodnych zabawach,
- obserwacji i pokazie,
- działaniu,
- przekazie słownym,
- przykładzie osobistym,
- rozwiązywaniu zadań według własnego pomysłu,
- samodzielnym doświadczeniu dziecka,
- spontanicznej, swobodnej aktywności własnej dziecka,
- grach dydaktycznych,
- zajęciach dramowych.
Podstawowymi formami organizacyjnymi pracy jest działalność:
1. indywidualna
2. zespołowa
3. zbiorowa ( zajęcia z całą grupą ).
Natomiast podstawową formą aktywności dziecka jest zabawa, która jest dominująca w wychowaniu przedszkolnym. Stąd wypływa powszechnie znana prawda, że dziecko powinno uczyć się - bawiąc i bawić się - ucząc. Oznacza to, że proces nauczania powinien być związany z zabawą. Dziecko przedszkolne przejawia najczęściej swą aktywność zabawową w zabawach manipulacyjnych, konstrukcyjnych, tematycznych, dydaktycznych i ruchowych.
Obok tego pojawiają się także elementy innych form działania, związane z nauką i pracą.

Bibliografia:
Cz. Cyrański, M. Kwaśniewska. Moje Przedszkole. Program Wychowania Przedszkolnego. MOC edukacja, Kielce 2002
A. Łada – Grodzicka. ABC...Program wychowania Przedszkolnego
„Podstawy pedagogiki przedszkolnej” pod red. M. Kwiatkowskiej, WSiP, Warszawa 1985
ABC...Program wychowania przedszkolnego XXI wieku
K. Żuchelkowska. Kolekcje przyrodnicze w edukacji ekologicznej dzieci przedszkolnych. Bydgoszcz 19973 W. Okoń. Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej. Warszawa 1987

Podstawy pedagogiki przedszkolnej pod red. M. Kwiatkowskiej
Cz. Kupisiewicz. Podstawy dydaktyki ogólnej, PWN, Warszawa 1973