Problemy sensoryczne dziecka w wieku przedszkolnym - opis i analiza przypadku

Dziecko konsultowane na prośbę nauczycieli, których niepokoił słabszy rozwój ruchowy dziecka na tle rówieśników z grupy przedszkolnej.
Chłopiec – wiek 5 lat, urodzony w 37 tygodniu ciąży, w skali Apgar 10 pkt. Okres niemowlęcy z wywiadu z mamą przebiegał bez odstępstw od normy. W trakcie pogłębionego wywiadu okazuje się, że chłopiec później niż rówieśnicy opanował „kamienie milowe”. Nadmiernie płaczliwy, drażliwy i hałaśliwy. Mama w rozmowie zwróciła uwagę na fakt, że urodzenie drugiego dziecka – córeczki i jej intensywny rozwój spowodowały zwrócenie uwagi na synka, którego młodsza siostra dogoniła w rozwoju ruchowym.
Chłopiec pojawił się po raz pierwszy w przedszkolu w wieku 4 lat. Był dzieckiem mającym problem z adaptacją w środowisku przedszkolnym, ale po krótkim czasie bez protestów zostawał z panią w sali. Wydawało się, że problem został opanowany. Nie stwarzał żadnych problemów, w opinii pań z nim pracujących był chłopcem głównie siedzącym przy stoliku – rysującym lub układającym układanki. Ze względu na jego słabe umiejętności motoryczne poproszono terapeutę integracji sensorycznej o konsultację terapeutyczną.
Podczas wyrywkowej miesięcznej obserwacji terapeuta zwrócił uwagę na pogłębiające się problemy dziecka, które wynikały z zaburzeń motorycznych o podłożu sensorycznym. Objawiały się one w następujący sposób:
• wybierał zabawy stolikowe – gdyż nie musiał się przemieszczać,
• przestał jeść i pić – gdyż wiedział, że będzie musiał skorzystać z łazienki, która mieściła się po drugiej stronie sali, w znacznej odległości od „bezpiecznych stolików”,
• poruszanie się po sali pełnej dzieci, rozrzuconych zabawek.... wymagało od niego planowania ruchu, do którego z obserwacji nie był przygotowany,
• chłopiec nie potrafił zaplanować żadnego działania, był niezdarny, niezręczny, pozornie nieostrożny ze skłonnością do wypadków.
Po rozmowie terapeuty z rodzicami została podjęta decyzję o przeprowadzeniu oceny rozwoju procesów integracji sensorycznej dziecka pod kątem zaburzeń planowania ruchu.
Ten problem dla rozwoju chłopca stanowi podstawę dla jego dalszego dobrego funkcjonowania. Dziecko unikając aktywności ruchowych nie bierze udziału w zabawach grupowych, unika kontaktu z rówieśnikami, nie czerpie radości z współzawodnictwa, bezpośredniego kontaktu z grupą, wyraźnie tego się boi, co prowadzi do problemów emocjonalnych. Przeprowadzona diagnoza rozwoju procesów integracji sensorycznej potwierdziła obawy terapeuty. Chłopiec miał obniżone napięcie mięśniowe,duże problemy z równowagą, motoryką dużą i małą, zaburzenia w rozwoju reakcji posturalnych, przetrwałe odruchy niemowlęce zaburzające współpracę między prostownikami i zginaczami.
Praksis – z greckiego znaczy zdolność wykonywania celowych ruchów. Praksja opiera się zarówno na nieświadomym jak i świadomym planowaniu motorycznym. Dziecko z dyspraksją ma problemy ze skoordynowanymi i celowymi działaniami, najczęściej używa stwierdzenia „nie potrafię tego zrobić” (Kranowitz, 2012).
„W dyspraksji rozwojowej punktem wyjścia jest problem polegający na braku umiejętności wyobrażenia sobie, jak wykonać daną czynność ruchową. Brak takiego planu powoduje chaotyczne, niecelowe ruchy utrudniające lub uniemożliwiające wykonanie nowego zadania” (Odowska – Szlachcic,2011,s.13). Biorąc pod uwagę problemy chłopca mamy do czynienia z dyspraksją dotyczącą motoryki dużej i małej.
„Może się wydawać dziwne, że niektóre dzieci mają kłopoty z wykonywaniem prostych czynności zwłaszcza, że na ogół dzieci z dyspraksją są inteligentne. Jest to kolejny przykład na to, że niższe poziomy mózgu pomagają wyższym, korowym poziomom nauczyć się wykonywania czynności” (Mass,1998,s.76). Praksja to umiejętność wyuczona. Rozwija się podczas nabywania przez dziecko kolejnych doświadczeń związanych z dotykaniem, badaniem przedmiotów, eksplorowaniem najbliższego otoczenia poprzez różnorodne aktywności (Kranowitz, 2012). W dyspraksji rozwojowej zaburzenia obejmują wiele obszarów i sfer funkcjonowania dziecka:
• zaburzenia emocjonalne wynikające z niewłaściwych relacji z otoczeniem,
• dysfunkcje w odbiorze, przetwarzaniu i modulacji bodźców sensorycznych płynących z układu przedsionkowego, dotykowego i proprioceptywnego,
• obniżony poziom zdolności motorycznych,
• zaburzenia schematu ciała, orientacji przestrzennej i kierunkowej, słaba koordynacja wzrokowo – ruchowa (Odowska – Szlachcic, 2011).
Dziecko z takimi problemami jak opisany w przypadku chłopiec nie nabywa nowych umiejętności gdyż ogranicza sobie dostęp do różnorodnych aktywności poprzez wycofanie i lęk, co prowadzi do regresu w jego rozwoju.
W celu szybkiej interwencji terapeutycznej został opracowany program ćwiczeń dla chłopca w przedszkolu i domu, oprócz tego zaczął uczęszczać raz w tygodniu na terapię integracji sensorycznej do prywatnego gabinetu.
Terapeuta pracujący z chłopcem zaprosił rodziców do wspólnego ćwiczenia z synem, celem instruktażu i pokazu poszczególnych ćwiczeń. Początkowo zaczęto od ćwiczeń na wyczuwanie własnego ciała: dotykanie, masowanie połączone z nazywaniem części ciała, bieganie, skakanie, tupanie, turlanie, wyczuwanie stawów, ćwiczenia równoważne, tory przeszkód ...itp. Następnie została włączona stymulacja dotykowa z wykorzystaniem różnorodnych masażerów, jak również stymulacja przedsionkowa i proprioceptywna będącą efektem aktywności własnej dziecka – pchanie, oporowanie, zadania wymagające cięższej pracy dużych mięśni, ścięgien, stawów. Rozwijano również mechanizmy posturalne w tym równoważne.
Dzięki dobrej motywacji dziecka, która wzrastała z chwilą gdy nabywał kolejne umiejętności szybko został zauważony postęp. Chłopiec w ciągu roku nauczył się wspinać, huśtać, utrzymywać równowagę, nauczył się jeździć na rowerze. Potrafił włączyć się w każdą aktywność proponowaną przez inne dzieci z radością i wiarą w swoje możliwości.

Bibliografia.
1.Odowska – Szlachcic B. „Terapia Integracji Sensorycznej. Ćwiczenia usprawniające bazowe układy zmysłowe i korygujące zaburzenia planowania motorycznego”, 2011r. Gdańsk, Wydawnictwo Harmonia.
2.Odowska – Szlachcic B. „Metoda integracji sensorycznej we wspomaganiu rozwoju mowy u dzieci z uszkodzeniami ośrodkowego układu nerwowego” ,2010r. Gdańsk, Wydawnictwo Harmonia.
3.Kranowitz Stock C. „Nie-zgrane dziecko. Zaburzenia przetwarzania sensorycznego-diagnoza i postępowanie”, 2012r. Gdańsk, Wydawnictwo Harmonia Universalis.
4.Mass V.F. „Uczenie się przez zmysły. Wprowadzenie do teorii integracji sensorycznej”, 1998r. Warszawa, WSiP.