Jak kształtować kompetencje kluczowe w przedszkolu?

Początkiem kształtowania i rozwijania kompetencji kluczowych jest przedszkole,w którym dziecko uczestniczy w różnych formach edukacji przedszkolnej. Jej celem jest wyposażenie przedszkolaka w odpowiednią wiedzę, a poprzez tworzenie różnych okazji wyrabianie odpowiednich nawyków, zdobywanie umiejętności praktycznych oraz kształtowanie odpowiednich postaw. Nauczyciel powinien świadomie tworzyć sytuacje, w których dzieci będą aktywnie uczestniczyć. Należy pamiętać o indywidualnym podejściu do każdego wychowanka. Wyróżnia się 8 kompetencji kluczowych:
Porozumiewanie się w języku ojczystym. To zdolność do komunikowania się dziecka w środowisku przedszkolnym z dorosłymi i innymi dziećmi np. odpowiadanie na pytania,komunikowanie własnych potrzeb czy emocji. Nauczyciele w przedszkolu wspomagają rozwój mowy przez spontaniczne i kierowane wypowiedzi, ćwiczenia pamięci odtwórczej, nauka wierszy, ról, słuchanie literatury czytanej zarówno przez nauczycieli i zaproszonych gości, wypowiedzi dzieci na własne tematy, udział przedszkolaków w uroczystościach przedszkolnych, w różnych konkursach, prowadzenie codziennych zabaw logopedycznych (artykulacyjnych, oddechowych), wprowadzanie liter, naukę czytania prostych wyrazów i zdań.
Porozumiewanie się w językach obcych opiera się na wprowadzaniu zabaw językowych, używaniu prostych zwrotów w języku obcym w sytuacjach codziennych i w zabawie. Istotnym elementem jest wprowadzenie dziecka w odmienne od znanych i typowych sytuacji społecznych, wskazywanie na bogactwo kulturowe, społeczne i językowe innych narodów.
Udział przedszkolaków w zajęciach z języka angielskiego, na których poznają i utrwalają podstawowe słowa i zwroty (np. uczą się imion, liczą, nazywają kolory, części ciała, ubrania, podają nazwy zwierząt). Chętnie śpiewają i tańczą do piosenek po angielsku.
Kompetencje matematyczne i podstawowe kompetencje naukowo-techniczne. Jest to umiejętność wykorzystywania myślenia matematycznego i logicznego w celu rozwiązywania problemów wynikających z codziennych sytuacji. Podstawowe kompetencje naukowo-techniczne odnoszą się do wykorzystywania i stosowania wiedzy oraz sposobów objaśniających świat przyrody, czyli eksperymentowanie, obserwowanie zjawisk, sprawdzanie, majsterkowanie.

W ramach kompetencji matematycznych przedszkolaki w codziennych zabawach przeliczają, klasyfikują, mierzą, ważą, porównują liczebność, stosują liczebniki porządkowe, klasyfikują, uczą się rytmów, uczestniczą w zabawach eksperymentalno-doświadczalnych i badawczych. W zakresie kompetencji naukowo-technicznych nauczyciel wychowania przedszkolnego daje dzieciom możliwość obserwacji zjawisk atmosferycznych, prowadzenia kalendarza pogody, organizacji kącików przyrody (hodowania w nich warzyw cebuli, kwiatów itp.). Poznawanie w zabawach eksperymentalno-doświadczalnych podstawowych praw fizycznych, chemicznych, poznawanie smaków poprzez samodzielne wykonywanie kanapek, szaszłyków.

Kompetencje informatyczne realizuje się poprzez działania wprowadzające dziecko w przestrzeń wirtualną, podejmowanie samodzielnej aktywności poznawczej, w tym zabawy projektowe, konstrukcyjne, pracę techniczną i plastyczną.
Nauczycielki w pracy z dziećmi korzystają z różnych urządzeń np. komputera, magnetofonu, tablicy interaktywnej. Przydatny jest również Internet do oglądania filmów edukacyjnych np. przyrodniczych czy ćwiczeń z kodowania, które kształcą w dzieciach logiczne myślenie i umiejętności matematyczne.

Umiejętność uczenia się.
W przedszkolu po raz pierwszy dzieci stykają się z uczeniem, nad którym czuwają nauczycielki, dążąc do osiągania konkretnych celów.Ich zadaniem jest poznanie indywidualnych cech wychowanka, doboru właściwych metod i form pracy tak, aby każde dziecko nauczyło się pracy w grupie czy pracy indywidualnej. Dzieci uczą się współpracy przy wykonywaniu różnych zadań oraz brania odpowiedzialności za swoje działania. Nauczycielki kształtują tę kompetencję, poprzez realizację podstawy programowej. Dzieci uczą się obserwacji, wyciągania wniosków oraz różnych zachowań i reakcji. Zachęcane są do zdobywania wiedzy z różnych źródeł oraz do współpracy w grupie i pracy indywidualnej. Wychowawczynie w tym procesie stosują wzmocnienia pozytywne, zachęcając dzieci do uczenia się od siebie i pracy w zespole.

Kompetencje społeczne i obywatelskie.

W okresie przedszkolnym to zdolność do stopniowego wychodzenia poza obszar rodziny,do pracy z innymi w grupie przedszkolnej. Ważne jest, aby dziecko zrozumiało obyczaje i sposoby funkcjonowania osób w różnych społeczeństwach i środowiskach, dostrzegało różnorodność zachowań, a stopniowo też postaw.
Celem tej kompetencji, jest wykształcenie u dzieci postaw społecznie pożądanych: stosowanie zwrotów grzecznościowych, kulturalne zachowanie podczas różnorodnych sytuacji, umiejętność współpracy, otwartość, budzenie zainteresowania historią swojej rodziny, okolicy, kraju, uczenie tolerancji oraz jednoczesne eliminowanie postaw społecznie niepożądanych. W tym celu tworzy się w grupach kodeksy zachowań, uczy się patriotyzmu np. poprzez uroczyste obchody Święta Niepodległości. Dzieci biorą udział w różnych akcjach charytatywnych (WOŚP, Góra Grosza, Szlachetna Paczka itp.), spacerach, wycieczkach do różnych miejsc użyteczności publicznej (poczta, sklep, apteka), uczestniczą w spotkaniach z przedstawicielami różnych zawodów (bibliotekarka,policjant, strażak, pielęgniarka).

Następną kompetencją jest inicjatywność i przedsiębiorczość.

Wychowawczynie stwarzają dzieciom warunki do samodzielnego eksperymentowania i doświadczania. Kompetencję tę rozwija się wielopłaszczyznowo podczas wszystkich działań edukacyjnych, wychowawczych i opiekuńczych w przedszkolu. Dzieci w przedszkolu uczestniczą w doświadczeniach i eksperymentowaniu np. rysują, malują, robią kanapki, sałatki, pieką ciasta, wydzierają, lepią, układają klocki, bawią się w piaskownicy. Przedszkolaki codzienne bawią się: w kącikach zainteresowań, na placu zabaw, wykazują się inicjatywą i przedsiębiorczością w zabawach doświadczalnych i eksperymentalnych, grają w różne gry np. w warcaby układanie puzzli rozwijające w nich logiczne myślenie. Nauczycielki zachęcają wychowanków do współdziałania w czasie zadań, które wykonują w parach, grupach czy małych zespołach. Takie sytuacje przyczyniają się do rozwijania w nich odpowiedzialności za swoje wspólne działania np. podczas zawodów sportowych, warsztatów plastycznych, wycieczek.

W ramach kształtowania w dzieciach świadomości i ekspresji kulturalnej, nauczycielki dostarczają wychowankom różnorodnych środków ekspresji: muzyki, sztuk teatralnych, literatury, dzięki którym dzieci doświadczają różnych stanów emocjonalnych, zdobywają nowe doświadczenia.
Dzieci nabywają te kompetencje poprzez codzienne rysowanie, malowanie (w tym nietypowymi technikami, np. malowanie rekami czy różnymi przedmiotami), wystawianie wytworów dzieci na gazetkach ściennych, udział dzieci w tańcach, we wspólnym śpiewaniu np. w różnych uroczystościach (Pasowanie na przedszkolaka, Święto Niepodległości, Jasełka, Dzień Babci i Dziadka, Dzień Mamy i Taty, pożegnanie przedszkola), udział w konkursach muzycznych, plastycznych, recytatorskich, przeglądach, występach, udział w koncertach, przedstawieniach teatralnych i teatrzykach w przedszkolu.

Bożena Paterka