Znaczenie muzyki w edukacji wczesnoszkolnej dziecka

„Muzyka to najwdzięczniejsze i nader pożyteczne poznanie, które kieruje nasz umysł ku wyższym rzeczom, a uszy koi melodią. Dzięki muzyce trafnie myślimy, pięknie mówimy i odpowiednio się poruszamy.”
Kasjodor

Muzyka jest obecna w życiu każdego człowieka od najwcześniejszych chwil życia, dlatego pierwszymi przewodnikami po muzycznym świecie są dla dziecka rodzice. Nucenie, taniec, potem wspólne śpiewanie połączone z gestykulacją, ruchem, graniem na nieskomplikowanych instrumentach stanowią najprostszą zachętę do swobodnego korzystania z bogactw sztuki muzycznej. Z racji tego, każde dziecko nosi w sobie muzykę spontaniczną i ma potrzebę muzycznej zabawy.
Muzyka wpływa nie tylko na umuzykalnienie oraz dostarcza dużo radości i piękna, ale przede wszystkim służy ogólnemu rozwojowi dziecka : fizycznemu, intelektualnemu, emocjonalnemu i estetycznemu. Z tego powodu nabiera szczególnego znaczenia w edukacji wczesnoszkolnej i stanowi istotne wsparcie procesu dydaktyczno-wychowawczego w zakresie: rozwijania uczuć, emocji oraz wyobraźni, uwalniania i porządkowania ekspresji, kształtowania upodobań i postaw, wyzwalania kreatywności, ćwiczenia koncentracji oraz zaspokajania naturalnej potrzeby ruchu i zabawy. Ponadto integracja muzyki z innymi dziedzinami edukacji wczesnoszkolnej wpływa na rozwój pamięci, myślenia, ułatwia proces zdobywania i pogłębiania wiedzy o świecie.
Edukacja muzyczna dzieci rozwija muzykalność oraz oddziałuje na rozwój podstawowych zdolności muzycznych. Muzykalność to zdolność emocjonalnego przeżywania muzyki natomiast zdolności muzyczne to zespół wrodzonych i nabytych dyspozycji natury zarówno fizycznej jak i psychicznej. Do wspomnianych podstawowych zdolności muzycznych należą: słuch muzyczny (poczucie wysokości dźwięku, czasu, barwy, głośności, słuch harmoniczny), pamięć muzyczna, pamięć rytmu i smak muzyczny.
Najważniejszym zadaniem w dydaktyce muzyki jest zainteresowanie dzieci muzyką i ukształtowanie w nich przeświadczenia, że spotkania z muzyką są atrakcyjne. W związku z tym, edukacja muzyczna dokonuje się poprzez rożne formy aktywności: śpiew, gra na instrumentach, ruch przy muzyce, słuchanie muzyki oraz tworzenie muzyki. Są one realizowane w postaci zabaw, ćwiczeń, gier i sprawiają dzieciom wiele radości oraz integrują klasę.
Śpiew to podstawowa forma działalności muzycznej, która jest najbardziej naturalną i wewnętrzną potrzebą dzieci. Wpływa pozytywnie na fizyczny rozwój dziecka, gdyż wzmacnia aparat głosowy, dotlenia organizm, wyzwala naturalną potrzebę ekspresji i jest źródłem radości. Zasadniczym materiałem ćwiczeniowym jest piosenka. Nauka śpiewania piosenek kształci słuch muzyczny, poczucie rytmu, pamięć muzyczną, rozwija uwagę, wyobraźnię, dostarcza wiedzy o świecie oraz sprzyja rozwojowi prawidłowej wymowy. Jest ona źródłem emocjonalnych przeżyć dzieci, pomaga kształtować ich smak artystyczny i rozwija zamiłowanie do muzyki.
Gra na instrumentach zwiększa zdolność koncentracji i podzielność uwagi, doskonali sprawność manualną, słuch muzyczny, rozwija poczucie rytmu oraz zdolność estetycznego i emocjonalnego przeżywania muzyki. Muzykowanie na instrumentach wykonanych przez dzieci bądź perkusyjnych instrumentach muzycznych, takich jak: bębenki, tamburyna, grzechotki czy kołatki w powiązaniu ze śpiewem dostarcza przeżyć artystycznych.
Bardzo lubianą przez dzieci formą aktywności jest ruch przy muzyce. Jest źródłem radości, odprężenia i naturalnej ekspresji. To gimnastyka ciała, która poprawia krążenie, dotlenia organizm, wyrabia zdolność koncentracji i uwagi, kształci szybką orientację, rozwija spostrzegawczość, wyobraźnię i pamięć. Ruch przy muzyce kształci przede wszystkim poczucie rytmu, ale również wpływa na rozwój fizyczny przez poprawę postawy oraz koordynację ruchów. Ta forma aktywności realizowana jest między innymi, poprzez ilustrowanie treści piosenek, improwizacje do słuchanej muzyki, tańce ludowe, pląsy, zajęcia z przyborami np.: obręczami, szarfami, chusteczkami.
Słuchanie muzyki jest bardzo ważną formą w procesie edukacji muzycznej. Jako czynność mimowolna dokonuje się podczas realizacji wszystkich omówionych wcześniej form aktywności. Odmiennym zagadnieniem jest świadoma percepcja utworu muzycznego, gdyż wymaga skupienia uwagi, cierpliwości i dużej wrażliwości słuchowej. Słuchanie muzyki dostarcza uczniom doświadczeń słuchowych, które wpływają na kształcenie pamięci i wyobraźni muzycznej. Najchętniej dzieci słuchają piosenek, gdyż budzą zainteresowanie swoją treścią. Im tekst jest bliższy ich zainteresowaniom, tym życzliwsza jest estetyczna ocena utworu. Utwory instrumentalne pozbawione tekstu są dla dzieci trudniejsze w percepcji. Jednak odpowiednio dobrane przez nauczyciela wzbudzają zainteresowanie, emocje i poruszają wyobraźnię. Najchętniej słuchane przez dzieci to utwory krótkie, o wyraźnie zarysowanych rytmach i przebiegające w żywym tempie.
Największe bogactwo walorów kształcących prezentuje ostatnia forma aktywności – twórczość muzyczna. Jej główne zalety to: aktywizowanie wyobraźni, postaw twórczych i samodzielnego myślenia. Wszelkiego rodzaju improwizacje muzyczne wpływają na ekspresję uczuć dziecka i własne muzyczne wyobrażenia. Są zintegrowane z innymi formami edukacji muzycznej, czyli śpiewem, grą na instrumentach, ruchem z muzyką i słuchaniem muzyki. Przykłady realizacji tej formy aktywności to: tworzenie rytmów oraz wykonywanie ich na instrumentach i za pomocą gestodźwięków, tworzenie prostych akompaniamentów przy użyciu instrumentów muzycznych, ilustrowanie ruchem piosenki lub utworu instrumentalnego czy wyrażanie muzyki środkami pozamuzycznymi np.: na ilustracji, w opowiadaniu. Podczas twórczej ekspresji dochodzi do przeżyć, które mają często charakter fascynacji. W każdym dziecku tkwią bowiem zalążki twórcze.
Reasumując, muzyka odgrywa ogromne znaczenie w edukacji wczesnoszkolnej dziecka. Wpływa na wszechstronny rozwój osobowości, wzbogaca doświadczenia, stanowi również pewien rodzaj odprężenia psychicznego, rozwija uczucia i wyobraźnię oraz dostarcza dużo radości i piękna.
Kończąc, posłużę się słowami, których autorką jest Jeanette Vos „Muzyka zmniejsza stres, łagodzi strach, dodaje energii i poprawia pamięć. Muzyka sprawia, że ludzie są mądrzejsi”.

Literatura:
• Jerzy Hamerski, Ewa Jakubowska, Michał Jóźwiak, Agnieszka Putkiewicz, Inspiracje muzyczne do podręcznika Nasz Elementarz, Warszawa 2014
• Zofia Burowska, Współczesne systemy wychowania muzycznego, Warszawa 1976
• red. Maria Manturzewska, Halina Kotarska, Wybrane zagadnienia z psychologii muzyki, Warszawa 1990
• Jolanta Dudzik, Wpływ muzyki na rozwój dziecka, http://ckpidn.home.pl/nauczyciel/materialy/Wpływ muzyki na rozwój dziecka.pdf
• Justyna Trytko, Formy aktywności muzycznej, wykorzystywane w pracy z dziećmi w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym, http://docplayer.pl/5451665-Formy-aktywnosci-muzycznej-wykorzystywane-w-pracy-z-dziecmi-w-wieku-przedszkolnym-i-wczesnoszkolnym.html