Zajęcia arteterapii z dzieckiem z autyzmem

Zajęcia arteterapii z dzieckiem z autyzmem.

Autyzm jest zaburzeniem rozwojowym, którego pierwsze objawy można dostrzec już w ciągu pierwszych trzech lat życia, jako rezultat zaburzenia neurologicznego.
Autyzm ma wpływ na rozwój mózgu w sferach rozumowania, kontaktów społecznych i porozumiewania się, co wpływa na komunikację zarówno w grupie, jak i w podejmowaniu wspólnych działań. Zaburzenia utrudniają im porozumienie z innymi i stosunek do świata zewnętrznego. Osoby z tym zaburzeniem mają przeróżne zaburzenia w różnych sferach np.: mogą wykonywać te same ruchy ciała (np. machanie ręką, kołysanie się ), wykazują nietypowe reakcje wobec ludzi, lub nadmierne przywiązanie do przedmiotów, czy określonym nawykom czy rutynie dnia.
W autyzmie mogą być zaburzone następujące sfery :
-mowa rozwija się słabo lub wcale, używanie słów bez znaczenia, porozumiewanie się gestami zamiast słów, słaba możliwość skupienia uwagi;
-dziecko woli spędzać czas samo niż z innym, nie interesuje się zawieraniem przyjaźni, słaby
kontakt wzrokowy, mało się uśmiecha;
-nadwrażliwość na dotyk lub brak reakcji na ból, wzrok, słuch, dotyk, ból, węch, smak mogą
być mniej lub bardziej upośledzone;
-brak spontaniczności lub pomysłowości w zabawach,
-nadpobudliwość lub otępienie, częste wybuchy złego humoru bez powodu, uparte, przywiązanie do jednego przedmiotu lub osoby, może okazywać agresję lub autoagresję.
Wśród dzieci z zaburzeniami autystycznymi często stosuje się przeróżne rodzaje terapii, w tym arteterapię, które pomogłyby im w pokonywaniu przeróżnych trudności, nie tylko w sferze zachowań, ale i emocjonalnych.
Oto kilka wyznaczników do działań arteteraputycznych dla tych dzieci:
- podczas tworzenia pracy plastycznej nie jest najważniejsze czas i efekt, ale to by dziecko z coraz większą ochotą sięgało po farby, kredki, materiały przyrodnicze i aby przy ich użyciu przelewało na karton swoje myśli, pragnienia, emocje, by z zapałem zabierało się do tworzenia swojego dzieła;
- dobieramy temat, jak i różne techniki plastyczne dostosowuje się do psychomotorycznych możliwości dzieci;
- zaczynamy pracę od najprostszych rzeczy często rysowanych przez prowadzącego np. rysowania kredkami na pustej dużej kartce i opowiadania o tym co właśnie narysowałyśmy i zachęcamy dziecko do włączenia się w rysowanie, dorysowywanie drobnych elementów, rysowanie po tym co już zostało narysowane, nazywanie poszczególnych elementów powstającego obrazka, dopytywanie się co jeszcze może się znaleźć na naszej pracy.
-wspieranie w samodzielnej pracy - przedstawienie zadania w sposób jak najbardziej jasny dla dziecka, podzielenie go na mniejsze etapy, czasem zmniejszenie trudności zadania lub jego skrócenie, można również przedstawić dziecku lub zrobić razem z nim plan wykonania zadania, jasno określić, kiedy jest koniec zadania;
- ciekawą i często stosowaną techniką jest kolaż, gdzie dziecko ma możliwość wyboru tego co chce nakleić na karton, mogą to być już gotowe elementy w różnych kolorach, kształtach, o różnych fakturach, deseniach, skrawki materiałów włóczek, zdjęć; warto stosować również różnego rodzaju masy plastyczne o przeróżnej fakturze np. ciastolina, masa solna, piasek kinetyczny, kisiele, plasteliny, które dodatkowo rozwijały by dzieci;
- każde zajęcia powinny przebiegać wg. stałego schematu (rutyna i przewidywalność). Im mniej się dzieje, ale w tym samym schemacie, tym lepiej funkcjonują autystycy, sporządzenie planów dnia w szkole, lekcji czy zajęć w zrozumiały dla dziecka sposób, pomoc w orientacji w przestrzeni szkolnej: np.: oznaczenia pomieszczeń w sposób zrozumiały dla ucznia, uprzedzanie o zmianach np. o zastępstwie, skróceniu lekcji, czy wizytacji, określanie czasu trwania aktywności np. poprzez określenie ilości zadań, czy poprzez sygnał dźwiękowy, przygotowanie dodatkowych zadań lub innego zajęcia w sytuacji, gdy autystyczny uczeń skończy pracę wcześniej niż jego koledzy z klasy;
- polecenia powinny być jasno, konkretnie, zwięźle formułowane, często istnieje potrzeba ich powtórzenia nawet kilka razy;
- należy unikać potoku mowy (obszernego omawiania), ze względu na trudności z wyłapaniem informacji najistotniejszych;
- wizualny kanał przekazu informacji - plany w postaci zwizualizowanej zrozumiałej dla danego dziecka (pokazane poprzez np.: konkretne przedmioty oznaczające dane aktywności, poprzez zdjęcia, obrazki, piktogramy lub etykiety z napisami), przygotowywanie zdjęć, diagramów, wykresów, tabel, doświadczeń, które by jak najpełniej ilustrowały i porządkowały informacje zawarte w tekście podręcznikowym, wspieranie poleceń ustnych przedstawieniem ich w sposób wizualny/wzrokowy, zależnie od poziomu rozumienia ucznia np. poprzez zapisanie polecenia na kartce, pokazanie piktogramu, czy zdjęcia;
- dziecko autystyczne powinno mieć zawsze jasno sformułowane zadania, w przeciwnym razie wystąpić może mówienie do siebie lub inne dziwne zachowania czy stereotypie.).
- komfort sensoryczny - odpowiednie miejsce w klasie (np. z daleka od okna, w pierwszej ławce, tak by jak najłatwiej było mu skupić uwagę na nauczycielu), wydzielenie miejsca, w którym można się zrelaksować i wyciszyć w przypadku zmęczenia, niechęci do pracy, złego zachowania;
- w przypadku niewłaściwej reakcji dziecka, odnośnie jakiejś sytuacji np. głośnego krzyku lub ciągłego śmiechu nie należy krzyczeć, ani krytykować dziecka lecz konkretnie powiedzieć co ma zrobić;
- wzmacnianie motywacji do uczenia się i poczucia własnej wartości: wykorzystywanie zainteresowań dziecka i ulubionych form pracy w uczeniu go nowych umiejętności , opracowanie systemu nagród zwłaszcza przy zadaniach trudniejszych lub mało interesujących dla dziecka, stwarzanie sytuacji, w których dziecko miałoby poczcie sukcesu, wykorzystanie specjalnych umiejętności dziecka i zainteresowań do podniesienia jego statusu w klasie, pozwolenie uczniowi na stosowanie własnych metod do rozwiązywania zadań (poproszenie go o ich pokazanie lub wytłumaczenie);
- wspieranie ucznia w nawiązywaniu i utrzymywaniu relacji z rówieśnikami;
Emocje, przeżycia, myśli, czasem bardzo trudno każdemu z nas wyrazić słowami to co przeżywamy , czego pragniemy. Dla osób z autyzmem jest to często niemożliwe. Arteterapia daje im możliwość wyrażenia siebie, kontaktu ze światem za pomocą tworzonych prac. Daje możliwość wyrażenia swoich negatywnych i pozytywnych emocji przez taniec, ruch, muzykę, ekspresję plastyczną .

Bibliografia:
1. Aktywność twórcza dzieci i młodzieży. Praca zbiorowa pod red. S. Popka, Warszawa 1988
2. Edukacja kulturalna i aktywność artystyczna. Praca zbiorowa pod. red. D. Jankowskiego, Poznań 1996