Inne skale poza systemem dur-moll. Konspekt lekcji zasad muzyki - klasa I SM II stopnia

Konspekt lekcji zasad muzyki – klasa I SM II stopnia

TEMAT : Inne skale poza systemem dur-moll

1. Cel ogólny

- poznanie skal spoza systemu – dur-moll (czas powstania, budowa, zastosowanie)

2. Cele operacje

Po zajęciach uczeń potrafi:

- rozpoznać skale spoza systemu dur-moll
- podać krótka charakterystykę danej skali (epokę w której powstała, budowę oraz zastosowanie)

Metoda prowadzenia lekcji: Wykład z ćwiczeniami

Pomoce naukowe: przygotowane przez nauczyciela ćwiczenia, zeszyty, płyta CD z nagraniami utworów (szczegóły z załączniku), materiały nutowe (szczegóły w załączniku)

Plan lekcji:

1. Wstęp
a) Czynności organizacyjno-porządkowe
Realizacja tematu lekcji.
I. Zapoznanie się ze skalami spoza systemu dur-moll
1. Skala pentatoniczna
2. Skale greckie
3. Skale kościelne
4. Skala cygańska
5. Skala całotonowa
6. Skala góralska
7. Skale Messiaen’owskie
8. Dodekafonia
II. Ćwiczenia utrwalające wiadomości o poznanych skalach
2. Zakończenie
a) Podsumowanie wiadomości
b) Zadanie domowe
c) Czynności organizacyjno-porządkowe

Przebieg lekcji:

1.Wstęp

a) Czynności organizacyjno- porządkowe
- powitanie uczniów
- podanie tematu lekcji

2. Realizacja tematu lekcji

I. Zapoznanie się ze skalami spoza systemu dur-moll

1. Skala pentatoniczna
- krótkie wprowadzenie, rys historyczne
- przedstawienie na tablicy budowy i odmian skali pentatonicznej
- krótkie omówienie zastosowania skali przez kompozytorów współczesnych

2. Skale greckie
- tło historyczne wraz z przedstawieniem na tablicy budowy skal greckich
- wysłuchanie nagrania (Przykład muzyczny 1 – Załącznik)

3. Skale kościelne
- omówienie skal kościelnych w stosunku do skal greckich
- przedstawienie na tablicy budowy skal kościelnych oraz wskazanie na różnice w stosunku do skal greckich
- skale plagalne, Dominanta, Finalis
- krótkie omówienie zastosowania skali przez kompozytorów współczesnych
- wysłuchanie nagrania (Przykład muzyczny 2 – Załącznik)

4. Skala cygańska
- omówienie budowy skali cygańskiej wraz z jej odmianą

5. Skala całotonowa
- omówienie budowy skali całotonowej wraz z jej transpozycjami
- wysłuchanie nagrania (Przykład muzyczny 3 – Załącznik)

6. Skala góralska
- wysłuchanie nagrania (Przykład muzyczny 4 – Załącznik)
- nauczyciel pyta o skojarzenia związane z wysłuchanym utworem
- wspólna identyfikacja skali góralskiej
- wspólne z uczniami określenie budowy skali góralskiej
- wskazanie na jej związki z modusem lidyjskim skal kościelnych, wskazanie różnic

7. Skale Messiaen’owskie
- krótkie omówienie i przedstawienie budowy skal
- wskazanie na związki Modusa I ze skalą całotonową
- szczególne podkreślenie znaczenia Modusu II
- wysłuchanie nagrań (Przykład muzyczny 5 – Załącznik)

8. Dodekafonia
- krótkie wprowadzenie (wyjaśnienie terminu ‘dodekafonia’, krótkie omówienie kryzysu systemu – dur-moll, krótkie przedstawienie postaci A. Schoenberga, A. Berga i A. Weberna)
- podstawowe zagadnienia dotyczące skali 12-dźwiękowej (równoważność wszystkich dźwięków skali, brak centralizacji wokół jednego dźwięku)
- wysłuchanie nagrania (Przykład muzyczny 6 – Załącznik)

II. Ćwiczenia utrwalające wiadomości o poznanych skalach

- nauczyciel rozdaje materiały nutowe (Przykłady nutowe 1-5 - Załącznik), uczniowie starają się określić skalę użyta przez kompozytora w rozdanych przykładach
- ćwiczenia z zakresu budowania określonych skal od zadanego dźwięku (Ćwiczenie 1 – Załącznik)
– poprawianie przez uczniów błędnie skonstruowanych skal (Ćwiczenie 2 – Załącznik)


3. Zakończenie

a) Podsumowanie wiadomości
b) Zadanie domowe
– skomponowanie przez uczniów krótkiej miniatury opartej na dowolnie wybranej skali
c) Czynności organizacyjno – porządkowe


Załącznik

Przykłady muzyczne (fragmenty)
1) Gardzienice – Promoleth’ Helikona
2) Sekwencja Dies Irae
3) M. Ravel – Jeux d’Eau
4) F. Chopin – Mazurek op. 68 nr 3
5) O. Messiaen – Siedem krótkich wizji życia ludzi zmartwychwstałych
6) A. Schoenberg – Księżycowy Pierot

Przykłady nutowe
1) C. Debussy – Preludium – Dziewczyna o włosach jak len
2) B. Bartok – Mikrokosmos III – Inwencja chromatyczna
3) B. Bartok – Mikrokosmos V – Skala całotonowa
4) B. Bartok – II Koncert fortepianowy cz. I – początek, cz. II - Presto
5) J.S. Bach – Fuga organowa - Dorycka

Ćwiczenie 1
- Zbuduj skalę miksolidyjską od dźwięku d
- Zbuduj skale pentatoniczną anhemitoniczną od dźwięku g
- Zbuduj skalę cygańską od dźwięku f
- Zbuduj skalę góralską od dźwięku a
- Zbuduj Modus II (Messiaen) od dźwięku e

Ćwiczenie 2
- Popraw poniższe skale tak, aby dźwięki zgadzały się z nazwą skali