Program pracy z uczniem dyslektycznym dla uczniów szkoły podstawowej

PROGRAM PRACY Z UCZNIEM DYSLEKTYCZNYM
DLA UCZNIÓW SZKOŁY PODSTAWOWEJ

Opracowała
mgr Agata Dolińska
psycholog
Zespół Szkół w Waganowicach


ZAŁOŻENIA PROGRAMU

Dysleksja rozwojowa jest popularnym określeniem na specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu. Trudności te mają wąski zakres i występują u dzieci o prawidłowym rozwoju umysłowym, przy współwystępowaniu zaburzeń funkcji percepcyjno-motorycznych. Wyróżnia się trzy podstawowe postaci dysleksji rozwojowej, w zależności od obserwowanych u dziecka trudności:
a) dysleksja- trudności w czytaniu
b) dysortografia – trudności w pisaniu
c) dysgrafia – zniekształcenia strony graficznej pisma.
W przypadku występowania u dziecka problemów dyslektycznych, od początku nauki dochodzi do dysproporcji między jego możliwościami percepcyjnymi a wymaganiami szkoły. W dalszej edukacji prowadzi to do powstania trudności szkolnych oraz wtórnych zaburzeń emocjonalno-motywacyjnych.
Z tego względu pomoc uczniowi dyslektycznemu powinna być wszechstronna i całościowa, nie może koncentrować się jedynie na jego możliwościach intelektualnych. Pierwszym etapem pracy z uczniem powinno być nawiązanie kontaktu z uczniem oraz zmniejszenie jego lękowych nastawień, głównie wobec zadań wymagających wysiłku umysłowego. Dopiero po wprowadzeniu ucznia w stan odpowiedniej motywacji można efektywnie kształtować jego procesy intelektualne.

W realizacji programu kierować się należy zasadami terapii pedagogicznej wg I. Czajkowskiej:
- zasada indywidualizacji środków i metod oddziaływania (dostosowanie ich do możliwości dziecka) – wiek ucznia będzie punktem wyjścia do ustalenia trudności stawianych mu zadań
- zasada korekcji zaburzeń (skupienie się na ćwiczeniu najbardziej deficytowych obszarów)
- zasada powolnego stopniowania trudności w nauce czytania i pisania
- zasada kompensacji zaburzeń (łączenie ćwiczeń funkcji zaburzonych z ćwiczeniami funkcji niezaburzonych, które mogłyby pełnić funkcję kompensacyjną w stosunku pierwszych)
- zasada systematyczności
- zasada ciągłości oddziaływania terapeutycznego (działaniom dydaktycznym mają towarzyszyć działania o charakterze psychoterapeutycznym).

Jak każda praca terapeutyczna, praca z uczniem dyslektycznym opierać się musi na rzetelnej diagnozie specjalistycznej (psychologiczno-pedagogicznej) oraz bieżącej obserwacji postępów lub regresu w możliwościach ucznia. Wskazana jest współpraca ze specjalistami diagnozującymi ucznia, uczącymi go nauczycielami oraz rodzicami.


CELE OGÓLNE

Celem programu jest:
1. Stymulowanie rozwoju zakłóconych funkcji percepcyjno-motorycznych ucznia szkoły podstawowej.
2. Zapobieganie powstawaniu lub pogłębianiu się niepowodzeń szkolnych.
3. Stymulowanie motywacji ucznia do pracy nad sobą i zwiększanie jego samooceny.


CELE SZCZEGÓŁOWE ORAZ DZIAŁANIA:

1. Usprawnienie funkcji percepcyjno-motorycznych dzieci dyslektycznych.
- Ćwiczenia funkcji wzrokowych.
- Ćwiczenia funkcji słuchowych.
- Ćwiczenia funkcji kinestetyczno- ruchowych.
- Ćwiczenie koordynacji wzrokowo- ruchowej.
2. Opanowanie przez uczniów zasad pisowni.
- Systematyczne ćwiczenia teoretyczne i praktyczne.

3. Wdrażanie dziecka do systematycznej pracy nas swoimi trudnościami.
- Regularność spotkań.

4. Wdrożenie ucznia do ćwiczeń przygotowujących do podjęcia wysiłku intelektualnego.
- Ćwiczenia koncentracji uwagi.
- Ćwiczenia pamięci.
- Ćwiczenia logicznego myślenia.
5. Kształtowanie umiejętności wykorzystywania technik relaksacyjnych usprawniających sferę emocjonalno-intelektualną dziecka.
- Ćwiczenia warsztatowe.

6. Podwyższenie oceny własnych możliwości ucznia poprzez umożliwienie mu osiągnięcia sukcesu.
- Dostosowanie poziomu trudności zadań do możliwości ucznia.

7. Zwiększanie kompetencji emocjonalnych ucznia w zakresie radzenia sobie z trudnościami.
- Zajęcia psychoedukacyjne.
- Praca na konkretnych sytuacjach z życia ucznia.

8. Edukacja rodziców na temat specyfiki trudności dziecka oraz wskazówek do pracy z nim.
- Rozmowy z rodzicami.
- Przekazanie wskazówek pisemnych oraz materiałów do pracy.


FORMY I METODY PRACY

Forma pracy:
Praca indywidualna z uczniem podczas zajęć cotygodniowych.

Metody pracy:
- praca z kartami pracy,
- praca z tekstem literackim i językowym (słuchanym i czytanym),
- dyktanda,
- pytania i odpowiedzi,
- rozwiązywanie zagadek (rebusy, krzyżówki),
- gry planszowe (scrabble),
- elementy treningu autogenicznego Schultza,
- elementy muzykoterapii,
- dyskusja kierowana,
- tworzenie map pojęciowych,
- techniki mnemotechniczne (w odniesieniu do zasad ortograficznych).


ETAPY REALIZACJI / TREŚĆ PROGRAMU

I Stymulowanie i korygowanie funkcji percepcyjno-motorycznych

A. Ćwiczenia manualne
1.Prace plastyczne:
- malowanie
- rysowanie
- lepienie
- wycinanie
- wyklejanie.
2.Gry i zabawy sprzyjające kształtowaniu precyzyjnych ruchów
- układanie klocków
- „Yenga”
- przewlekanie
- turlanie koralików/piłeczki
- przelewanie płynów.

B. Ćwiczenia funkcji wzrokowych oraz orientacji przestrzennej

1. Praca na materiale niewerbalnym
- układanie klocków,
- wyszukiwanie na rysunku dwu identycznych elementów,
- zliczanie na obrazku elementów tego samego rodzaju,
- grupowanie figur należących do tej samej kategorii lub posiadających wspólną cechę,
- wskazywanie elementów, z których ułożonych jest wzór,
-liczenie elementów nałożonych na siebie.
2.Praca na materiale werbalnym
- układanie z podanego wyrazu jak najwięcej nowych wyrazów.

C. Ćwiczenia funkcji słuchowych
1.Słuchanie uważne (koncentracja uwagi)
- pytania z treści słuchanego tekstu.
2.Praca na materiale werbalnym:
- układanie zdań przez dzieci na podstawie ilości patyczków (patyczki oznaczają słowa),
- zabawa w dopowiadanie brakującego słowa w zdaniu,
- dokańczanie słów.

D. Ćwiczenia relaksacyjne
1. Relaksacja oparta na treningu autogennym Schultza, w wersji A. Polender.
2. Elementy muzykoterapii.

II Dalsze usprawnianie funkcji percepcyjnych

A.Ćwiczenie analizy i syntezy wzrokowej
1. Praca na materiale niewerbalnym
- składanie obrazka z części,
- układanki geometryczne,
- znajdowanie na obrazku ukrytego elementu lub wzoru,
- wskazywanie różnic między obrazkami.
2. Praca na materiale werbalnym
- odgadywanie wyrazu przez skreślenie zbędnych liter.
3.Korzystanie ze słownika ortograficznego.

B. Ćwiczenie analizy i syntezy słuchowej
1. Praca na materiale niewerbalnym:
- rozpoznawanie dźwięków i szmerów,
- odgadywanie odgłosów docierających zza zasłony (przelewanie wody, rozdzieranie papieru, przesuwanie krzesła, gwizd czajnika, brzęk kluczy...).
2. Praca na materiale werbalnym:
- wyodrębnianie sylab w słowach:
- zabawa w poszukiwanie przedmiotów, których nazwy zaczynają się konkretnych sylab,
- wybieranie obrazków w nazwach, w których jest sylaba – ,,ro” (rower, krowa, korona ...),
- zabawa w sklep: dziecko podchodzi do stolika, na którym leży dużo przedmiotów, nauczyciel poleca ,,kupić” przedmioty, których nazwa zaczyna się od np. ,,bu” (budyń, burak ...),
- wyszukiwanie słów rozpoczynających się na daną sylabę, np. ,,ma”,
- wyszukiwanie słów kończących się na daną sylabę: np. ,,ki”( wor-ki, lal-ki ...),
- łańcuch sylabowy: dziecko wypowiada dwusylabowy wyraz, dzieli go na sylaby, druga sylaba staje się początkiem nowego wyrazu np. wa- ta, ta-ma,
- podział wyrazów na sylaby, wyodrębnianie głosek w sylabie,
- tworzenie wyrazów z podanych głosek i ich zamiana.

C. Ćwiczenie pamięci wzrokowo-słuchowo-ruchowej
1.Praca na materiale spostrzeganym wzrokowo:
- odtwarzanie wzorów geometrycznych z pamięci
- zapamiętywanie układu cyfrowego i po krótkiej ekspozycji odtworzenie go z pamięci.
2.Praca na materiale słuchowym:
- rozpoznawanie melodii piosenek po zaśpiewanym fragmencie
- odtwarzanie przez dzieci słyszanego rytmu przy pomocy wystukiwania np. patyczkiem o bębenek, wyklaskiwania, wytupywania.
3.Praca na materiale literowym:
- odpamiętanie na piśmie usłyszanego ciągu wyrazów
- odpamiętanie słowne przeczytanego ciągu wyrazów.

D. Ćwiczenie koordynacji wzrokowo-słuchowo-ruchowej
1.Praca na materiale niewerbalnym:
- śledzenie biegu linii łączącej punkty,
- karty pracy „Połącz punkty”
- labirynty.
2.Praca na materiale werbalnym:
- słuchanie z notowaniem (łączenie słuchania z pisaniem).

III Doskonalenie umiejętności czytania i pisania

A. Eliminowanie błędów ortograficznych
1. Utrwalanie podstawowych zasad ortograficznych
• pisownia „u-ó”, „ż-rz”, „ch-h”,
• pisownia cząstki „nie”,
• pisownia zakończeń czasowników w 3 os., 1.p., r. m., cz. przeszłego;
• pisownia wielką i małą literą;
• stosowanie znaków interpunkcyjnych;
2. Poznawanie różnic między pisownią a wymową:
• opuszczanie liter;
• opuszczanie końcówek lub cząstek wyrazów;
• mylenie liter o podobnym kształcie: a-o, l-ł-t, n-r, m-w, u-w,
• mylne odtwarzanie położenia liter: b-p, b-d, d-g, p-g, m-w, n-u,
• dodawanie liter;
• podwajanie liter;
• przestawianie kolejności liter;
• zniekształcanie pisowni całego wyrazu;
• mylenie liter rzadziej używanych: h-f, Ł-F, itp.,
• błędne oznaczanie zmiękczeń;
• pomijanie drobnych elementów graficznych liter (znaki diakrytyczne, „ogonki” w „ą”, „ę”).

B. Usprawnianie techniki oraz tempa czytania
1 . Głośne czytanie :
- technika
- tempo
- intonacja
2. Czytanie głośne ze zrozumieniem:
- opowiadanie o przeczytanym tekście
- odpowiedzi na pytania do przeczytanego tekstu
3. Czytanie ciche ze zrozumieniem:
- opowiadanie o przeczytanym tekście
- odpowiedzi na pytania do przeczytanego tekstu

C.Doskonalenie strony graficznej pisma
1. Ćwiczenia grafomotoryczne
- pisanie liter po śladzie
2. Organizacja zapisu na kartce — w tym czytelność i estetyka zapisu.

OCZEKIWANE EFEKTY

Uczeń:
• przejawia motywację do doskonalenia swoich umiejętności szkolnych
• zna podstawowe zasady ortograficzne oraz prawidłowo rozumie treści formułowane z ich użyciem
• orientuje się, jakie błędy popełnił i umie je samodzielnie poprawić
• korzysta ze słownika ortograficznego
• umie zastosować poznane zasady ortograficzne w pracach pisemnych, pisze zgodnie z normą językową
• tworzy wypowiedzi o określonej funkcji za pomocą odpowiednio dobranych środków językowych
• pisze czytelnie oraz we właściwym tempie
• zna zasady poprawnej artykulacji
• czyta ze zrozumieniem teksty o różnym zabarwieniu emocjonalnym
• wykorzystuje potrzebne informacje z tekstu o charakterze informacyjnym i stosuje je zgodnie z poleceniami
• czyta zachowując odpowiednie tempo
• umie prawidłowo sformułować wypowiedź ustną
• potrafi wyrazić własny punkt widzenia
• kontroluje własną wypowiedź, unika nadmiaru słów, mówi zrozumiale.

EWALUACJA

Ewaluację skuteczności pracy z uczniem wykonuje się poprzez:
• bieżącą obserwację motywacji i zaangażowania ucznia podczas zajęć
• końcową rozmowę z uczniem; arkusz ewaluacyjny „Moja praca podczas lekcji” na początku i na końcu cyklu zajęć (arkusz w załączniku)
• obserwację osiągnięć szkolnych ucznia, kontrolę zeszytów
• kontrolny test wiadomości ortograficznych na początku i na końcu cyklu zajęć.

Załącznik: ARKUSZ EWALUACYJNY
"Moja praca podczas lekcji"

Podczas lekcji.........(zaznacz właściwe wg klucza)
Zawsze - 4
Często - 3
Czasem - 2
Nigdy - 1

Wykonuję polecenia nauczyciela 1 2 3 4
Słucham z uwagą 1 2 3 4
Jeżeli nie rozumiem, proszę o wyjaśnienie 1 2 3 4
Zgłaszam się do odpowiedzi 1 2 3 4
Piszę starannie 1 2 3 4
Czytam uważnie polecenia 1 2 3 4
Rozumiem czytany tekst 1 2 3 4

Podczas lekcji największą trudność sprawia mi ........................................

Na lekcjach najbardziej lubię ........................................