Teoria i praktyka. Proces stawania się nauczycielem. Streszczenie książki

TYTUŁ KSIĄŻKI: Teoria i praktyka. Proces stawania się nauczycielem.
AUTOR: R. Perry
WYDAWNICTWO: WSiP, Warszawa 2000
ILOŚĆ STRON: 204
OPRACOWAŁA: mgr Beata Janka

Podczas praktyki nauczycielskiej chodzi przede wszystkim o to, aby:
1) nauczyć się „nawiązywać kontakty z małymi dziećmi (dzięki umożliwieniu dzieciom robienia tego, co sprawia im radość)”;
2) coraz lepiej rozumieć program edukacji („dzięki zastanowieniu się nad tym, jak dzieci się uczą i czego powinny się nauczyć”);
3) starać się zapewnić „stymulujące warunki uczenia się – nauczania (dzięki poznawaniu fizycznych i społecznych czynników wspierających uczenie się)”;
4) rozwijać „osobistą teorię nauczycielską i zdobywać umiejętności praktyczne (dzięki refleksji nad tym, co się robi, jak to się robi i dlaczego)”;
5) „potrafić współpracować z innymi osobami dorosłymi ważnymi w życiu dziecka (dzięki doskonaleniu umiejętności komunikacyjnych i nawiązywaniu stosunków społecznych)”.
Aby podjąć decyzje dotyczące nauczania, niezbędne są następujące umiejętności:
- opisanie wydarzeń,
- przemyślenie i analiza sytuacji,
- rozważenie alternatywnych sytuacji,
- podjęcie decyzji i zrealizowanie zaplanowanych działań,
- ocenienie efektywności decyzji i działań.
Nauczyciel w swojej pracy powinien kierować się określonymi normami etycznymi.
Respektowanie przez nauczyciela tych norm oznacza:
1) „działanie w sposób, który najlepiej służy interesom i dobremu samopoczuciu dziecka;
2) zachowanie poufnego charakteru informacji o dzieciach i ich rodzinach;
3) dostosowanie się i postępowanie zgodne ze specyfiką placówki;
4) rozpoznawanie, akceptowanie i docenianie różnorodności istniejących wśród dzieci, rodzin i personelu;
5) działanie zgodne z prawnymi i pracowniczymi przepisami” danej placówki.
Sposoby poznawania i rozumienia dzieci:
1) nawiązywanie kontaktów,
2) zapoznanie się z dziećmi,
3) uważna obserwacja,
4) wykorzystywanie różnych umiejętności i strategii pozwalających na efektywniejsze uczenie się i współdziałanie w grupie,
5) uwzględnianie emocji dzieci,
6) należy brać pod uwagę dynamikę grupy dziecięcej.
Program edukacji
Program najczęściej „rozumie się jako wszystko, czego doświadcza się w klasie. Jest to rzeczywistość szkolna.” Część każdego programu stanowią cele. „Z perspektywy rozwojowej celem edukacji jest tworzenie kreatywnych, pomysłowych odkrywców...kształtowanie umysłów krytycznych, weryfikujących a nie akceptujących wszystko, co im się proponuje.”

Tworzenie się środowiska uczenia się i nauczania.
Organizowanie środowiska fizycznego – jego podstawowe aspekty:
- „aranżacja i wykorzystanie przestrzeni i wyposażenia,
- selekcja i przechowywanie materiałów,
- organizacja dnia.”
Lista czynników, które należy brać pod uwagę przy tworzeniu elastycznego, ale mimo to przewidywalnego rozkładu dnia:
- „umieć natychmiast reagować na potrzeby dzieci,
- unikać sytuacji, w których dzieci zmuszone są oczekiwać na jakieś zajęcia,
- dostosowywać czas wykonywania danych czynności do okresu koncentracji uwagi indywidualnych dzieci,
- zapewnić stałe pory posiłków i odpoczynku oraz czynności z nimi związanych,
- pozwalać na jak najdłuższe indywidualne interakcje między nimi i pracownikami,
- zmieniać w ciągu dnia proporcje pomiędzy liczbą dzieci i personelu,
- wybrać odpowiedni moment korzystania z placu zabaw, jeśli plac ten przeznaczony jest także dla starszych dzieci,
- mieć czas na rozmowę z rodzicami dzieci, gdy przyprowadzają i odbierają je z danej placówki.”
Tworzenie przyjaznego środowiska społecznego.
„Podczas nauczania małych dzieci bardzo ważne jest ciepło emocjonalne i wspierające środowisko. Jeżeli dzieci mają uczyć się skutecznie, muszą mieć poczucie akceptacji i bezpieczeństwa, mieć zaufanie do dorosłych i rozwijać poczucie wiary w siebie, wiary w swoje zdolności i kompetencje. Tak, jak fizyczna organizacja klasy dostarcza dzieciom informacji, co mają robić i jak to mają robić, tak społeczny klimat klasy wysyła dzieciom informacje o tym, kim one są, jak są oceniane i co są w stanie zrobić.”
Nauczyciel powinien zadać sobie kilka pytań:
- „Czy jasno wytłumaczyłem, czego oczekuję od dzieci?
- Czy dzieci mogły współuczestniczyć w podejmowaniu decyzji?
- Czy rozumiały, jakie były przyczyny mojej prośby?
- Czy zajęcia były interesujące i przyjemne oraz dlaczego takie były?
- Jeżeli nie zainteresowały dzieci, dlaczego tak się stało?
- W jaki sposób mógłbym udoskonalić te zajęcia?”
Rozwój teorii osobistej i umiejętności praktycznych.
Można rozwijać swoją świadomość na temat natury nauczania, wykorzystując kilka sposobów. Oto pewne propozycje:
1) „Opisuj sytuacje i formułuj pytania dotyczące działań dydaktycznych nauczyciela nadzorującego i swoich własnych.
2) Wyjaśnij, dlaczego uważasz, że konkretne czynności uczenia się – nauczania były skuteczne lub też zakończyły się porażką.”
(Ważne jest to, aby dzieci miały wpływ na to, co będą robiły i jak to będą robiły. Dzieci muszą ze sobą rozmawiać, rozwiązywać problemy i widzieć konsekwencje swoich pomysłów. Należy „zwiększać uprawnienia dzieci zachęcając je do podawania własnych pomysłów wykonywania jakiś zadań.”
Aby zapobiec niepowodzeniom na zajęciach należy:
- „od samego początku przyjąć rolę lidera;
- posadzić dzieci i przyciągnąć ich uwagę za pomocą piosenki lub wyklaskiwania rytmu;
- unikać przerw;
- jasno przedstawić, jakie oczekiwania i spodziewane zachowania;
- przed rozpoczęciem czytania ograniczyć wszystkie czynności, które mogą rozpraszać uwagę;
- jeżeli czytanie nie utrzymało zainteresowania dzieci, skrócić historyjkę lub przedstawić ją w inny sposób – pokazać obrazki i omówić je;
- jeżeli dziecko nie spełniło jakiejś prośby, dać ostrzeżenie, w którym zawarta by była możliwość wyboru (...).” Jeżeli dziecko nadal nie słucha polecenia – należy wyegzekwować konsekwencje jego wyboru.
Współpraca z dorosłymi w instytucjach wczesnej edukacji
„(...) wskazówki pomocnicze przy komunikowaniu się w sposób umożliwiający powstanie właściwych stosunków z nauczycielem nadzorującym:
- Bądź otwarty i szczery w przedstawianiu własnych sądów czy spostrzeżeń dotyczących danej sytuacji (...)
- Spróbuj porozmawiać o relacjach i trudnościach sytuacji, w jakiej się znajdujesz (...)
- Szukaj szczegółowych informacji i wskazówek, ilekroć jest to możliwe (...).
Aby utrzymać dyscyplinę, należy:
- „wyjaśnić dzieciom, dlaczego pewne zachowania są akceptowane, a inne nie;
- zachęcać dzieci do pomagania w tworzeniu reguł ... ale można mieć tylko kilka reguł oraz być pewnym, że są one sensowne;
- udzielać pochwały, jeśli dzieci zachowały się w pożądany sposób (...);
- ostrzegać dzieci przed logicznymi konsekwencjami, jakie się pojawiają, jeśli reguły zostaną złamane, ale należy robić to w sposób, który pozwoli dzieciom dokonać wyboru (...);
- jeśli dziecko nie postąpiło zgodnie z regułą, należy wykorzystać to, co zostało zapowiedziane w ostrzeżeniu.”
Sposobu zachowania się wobec krytyki można się nauczyć – oto kilka propozycji:
- „Słuchaj uważnie, aby było dla ciebie zupełnie jasne, co zostało powiedziane. Pamiętaj, że krytyka jest opinią i niekoniecznie musi być prawdziwa.
- Zaczerpnij kilka głębokich oddechów, zanim odpowiesz, a potem szczerze wyjaśnij swoje stanowisko. Jeśli krytyka jest uzasadniona, lepiej ją uznać, mimo że może to być trudne. Uzasadnij wówczas swoje postępowanie, ale nie usprawiedliwiaj się.
- Jeśli krytyka jest niesłuszna, powiedz to, ale krótko i skoncentruj się na swoich argumentach.
- Pokaż, że wyrażoną krytykę traktujesz poważnie i dalej chcesz rozmawiać o sprawie.
- Chociaż uwzględnianie emocji zainteresowanych osób jest ważne, skup się na faktach, nie angażuj się emocjonalnie.”
Komunikowanie się z rodzicami
„(...) należy pozbyć się stereotypów „oni” (rodzice) i „my” (nauczyciele) i traktować rodziców jako partnerów nauczyciela w procesie edukacyjnym. Wówczas dzieci i ich rodziny oraz nauczyciel i szkoła odniosą pożytek ze wzajemnego wsparcia.”