Program autorski zajęć dodatkowych w ramach tutoringu

Wiesława Majewska-Jaklińska

PROGRAM AUTORSKI

zajęć dodatkowych w ramach tutoringu

Wstęp

Z inicjatywy Europejskiego Funduszu Społecznego w porozumieniu z lokalnymi wydziałami ds. projektów edukacyjnych i stypendiów został wdrożony projekt dla nauczycieli języków obcych pt. „ Coaching i tutoring - w stronę nowoczesnej pracy dydaktycznej”. Nauczyciele , którzy do tej pory pracowali wolontarnie nad podnoszeniem jakości pracy swojej szkoły, mogli przyjrzeć się europejskim trendom nowoczesnych metod pracy dydaktycznej i przenieść je do swojego środowiska pracy.

Niniejszy program jest programem zajęć dodatkowych z języka obcego w ramach tutoringu. Powstał on na podstawie obserwacji , diagnozy i analizy potrzeb uczniów szkoły ponadgimnazjalnej , którzy posługują się językiem obcym na poziomie biegłości językowej A 2,a ich celem jest komunikacja na poziomie B 2,ponieważ będę zdawali pisemny i ustny egzamin maturalny z języka obcego na poziomie podstawowym. Aby dobrze ich przygotować do zdania egzaminów niezbędne są dodatkowe zajęcia ,które będą odbywały się poza godzinami lekcyjnymi, w uzgodnionym pomiędzy nauczycielem-tutorem, a uczniami terminie. Z założenia przeznacza się na realizację 20 godzin lekcyjnych, choć niewykluczone jest ,że ilość godzin może ulec zmianie.

Charakterystyka autorskiego programu zajęć dodatkowych z języka niemieckiego w ramach tutoringu

Jak zostało wspomniane, ideą przewodnią do napisania niniejszego programu autorskiego było zdiagnozowanie potrzeb uczniów i realizacja wytyczonego celu ukierunkowanego na ucznia.
Szkoła jako placówka oświatowa przygotowuje swoich uczniów do egzaminów maturalnych oraz egzaminów potwierdzających kwalifikacje z języka obcego. Corocznie powtarzającym się problemem jest brak godzin na zajęcia fakultatywne z języka obcego i uczniowie, którzy deklarują przystąpienie do egzaminów maturalnych z wybranego przez siebie języka , nie mają takich możliwości jak ich koledzy i koleżanki ,którzy uczą się w zwiększonej liczbie godzin . Cały cykl nauczania języka obcego jako języka drugiego dla wszystkich uczniów wymienionej szkoły odbywa się w wymiarze: 2h- w I klasie,2 h- wII klasie,2 h- w III klasie i 1 h – w IV klasie ,czyli : łącznie 7 godzin. Jako język obcy pierwszy uczniowie ,mimo iż zdają go na tym samym poziomie (podstawowym) mają do dyspozycji : 2 h- w I klasie, 2 h- w II klasie,2 h- w III klasie i 4 h- w IV klasie, czyli razem 10 godzin. Porównując czas na przygotowanie do egzaminu maturalnego z wiodącym pierwszym językiem uczniowie chcący zdawać egzamin maturalny z języka wybranego przez siebie jako pierwszego są w znacznie trudniejszej sytuacji , zwłaszcza, że obydwa języki obce nauczane są od poziomu podstawowego i obydwa zdawane na tym samym poziomie.

Wobec wymagań, jakich oczekują od szkoły i nauczyciela zarówno uczniowie jak i rodzice wraz z dyrekcją, trudno jest zrealizować wytyczone cele bez odpowiedniego czasu i dodatkowych nakładów.
Program autorski zajęć dodatkowych w ramach tutoringu został opracowany w oparciu o trzy koncepcje pedagogiczne, a mianowicie: na koncepcji programu jako listy treści nauczania, na koncepcji programu jako zestawu zamierzonych efektów pedagogicznych oraz na koncepcji programu jako zestawu zadań do wykonania.
Istotnym przy osiągnięciu tego celu jest dodatkowe zaangażowanie nauczyciela, jego kreatywność ,zdiagnozowanie potrzeb uczniów i szkoły, stworzenie dodatkowego programu działania oraz współpraca z uczniami, gdyż tylko w ten sposób mogą zostać zrealizowane wytyczone cele, a więc: proces nauczania w szkole ,kwalifikacje kluczowe oraz zamierzony rezultat, czyli doprowadzenie ucznia do wszechstronnego rozwoju.

1. Ogólne cele nauczania i zadania szkoły

2.1.Ogólne cele nauczania
Cele edukacyjne, związane z zadaniami szkoły wynikającymi z planu wychowawczego szkoły:
a) osiągnięcie umiejętności językowych na poziomie komunikacji językowej , zapewniającej swobodne posługiwanie się językiem obcym, w szczególności w przyszłej pracy i nauce;
b) przygotowanie do egzaminu maturalnego;
c) wdrożenie nowoczesnej pracy dydaktycznej opartej na tutoringu i coachingu.

2.2. Cele szczegółowe:
Cele podmiotowe, określające zmiany w rozwoju sprawności umysłowych, wywołanych procesem dydaktyczno-wychowawczym kształcenia związanego z nabywaniem i rozwijaniem przez ucznia czterech podstawowych sprawności językowych :
a)mówienie: - uczeń zadaje proste pytania i udziela prostych odpowiedzi z zakresu życia codziennego i zawodowego;
- uczeń rozpoczyna, prowadzi i podtrzymuje rozmowę na aktualne tematy; - uczeń wyraża własne opinie i życzenia za pomocą środków językowych .
b) słuchanie: - uczeń rozumie polecenia nauczyciela, rozmówcy; - uczeń rozumie proste pytania i odpowiedzi ; - rozumie ogólny sens i intencje wypowiedzi; - potrafi wyszukiwać szczegółowe informacje w różnorodnych wypowiedziach i dialogach .
c) czytanie: - uczeń rozumie proste, autentyczne teksty różnego rodzaju(ogłoszenia ,listy, formularze); - wyszukuje konkretnych informacji w tekstach o różnym stopniu trudności.
d) pisanie: - uczeń dostrzega różnicę zapisu fonetycznego i graficznego; - potrafi pisać proste teksty ,w tym użytkowe; - posiada umiejętność zapisania większości znanych słów ze słuchu; - rozróżnia styl formalny od nieformalnego.
2.3. Cele przedmiotowe , określające zmiany w zasobie wiedzy i umiejętnościach jej stosowania w praktycznych i teoretycznych działaniach uczniów poprzez nowoczesne metody pracy dydaktycznej:
- posługiwanie się językiem w sytuacjach dnia codziennego; - ugruntowanie wiadomości i umiejętności nabytych w trakcie nauki języka niemieckiego ; - korzystanie z wiedzy i umiejętności nabytych w trakcie nauki języka w korelacji z nabytymi umiejętnościami; - zapoznanie się i uwzględnienie nowoczesnych trendów w edukacji i pracy dydaktycznej - tutoringu i coachingu; - przygotowanie do samodzielnej , zorganizowanej pracy w celu osiągnięcia wytyczonych zadań.

2. Zadania szkoły:

1) dążenie do zapewnienia uczniom maksymalnego kontaktu z językiem obcym poprzez organizację pracy za pomocą nowoczesnych metod pracy dydaktycznej oraz zebrania materiałów do samodzielnej pracy; 2) pomoc uczniom w rozwijaniu poczucia własnej wartości oraz wiary we własne możliwości; 3) umożliwienie uczniom poznawania i wyrażania w języku obcym własnych przekonań, opinii i sądów; 4) wspieranie uczniów w rozwijaniu postawy zainteresowania edukacją europejską; 5) umożliwienie uczniom wykorzystania znajomości języka niemieckiego do wykonywania różnych projektów ,także pozajęzykowych; 6) rozwijanie umiejętności pracy zespołowej i wykorzystywanie doświadczeń nabytych w uczeniu się innych języków obcych; 7 ) wdrażanie uczniów do samodzielności w procesie uczenia się języka obcego, 8) wdrażanie uczniów do samooceny i planowania własnego rozwoju.

3. Treści kształcenia
Program autorski oparty jest na podstawie programowej zawartej w : Rozporządzeniu MEN z dnia 23.grudnia 2008 r.,wraz ze zmianami z dn.07.02.2012 oraz na bazie Ustawy o systemie oświaty – artykuł 22 , dla nauki języków obcych w szkołach ponadgimnazjalnych oraz programów autorskich , a także na założeniach projektu: Coaching i tutoring- w stronę nowoczesnej pracy dydaktycznej”.
W ramach modułów programowych realizowane są wszystkie treści zawarte w podstawie programowej do nauczania języka niemieckiego na poziomie podstawowym , a w ramach zajęć dodatkowych zawarto następujące treści:
1. Zapoznanie z projektem: Caoching i tutoring –w stronę nowoczesnej pracy dydaktycznej- 1 h;
2. Wyznaczenie celu tutorialu – 4 h
3. Omówienie, wyznaczenie i sprecyzowanie celów ucznia – 5h
4. Ustalenie Indywidualnego Planu Rozwoju dla każdego ucznia -5 h
5. Określenie słabych i mocnych stron uczestnika - organizacja strategii uczenia się – 2 h
6. Ewaluacja osiągniętego celu – 3 h

4. Wskazówki metodyczne dotyczące realizacji programu.

Pomoce dydaktyczne , a indywidualizacja celów.
Do pomocy w realizacji programu zajęć dodatkowych w ramach tutoringu posłużyły materiały i szkolenia z uczestnictwa nauczyciela w projekcie Unii Europejskiej w kooperacji z lokalnym urzędem ds.edukacji - pt: Coaching i tutoring- w stronę nowoczesnej pracy dydaktycznej. W pierwszej kolejności zapoznałam uczniów z dodatkowymi możliwościami jakie wynikają z udziału nauczyciela w projekcie, następnie wyjaśniłam im na czym polegają nowoczesne trendy edukacyjne oraz terminologia z nimi związana, czyli : coaching i tutoring . Po dyskusji z uczniami na temat chęci przystąpienia do realizacji projektu zebrałam szczegółowy wywiad dotyczący ich oczekiwań, słabych i mocnych stron oraz możliwości systematycznego uczestniczenia w zajęciach dodatkowych. Realizowaliśmy wytyczone zadania przy pomocy ankiet: CELE-SMART , Indywidualny Plan Rozwoju i metodę FUKO, czyli informacji zwrotnej.

5. Osiągnięcia uczniów

Istotną rolę w celu realizacji wytyczonych zadań odegrały zajęcia pozalekcyjne i wolontarne( poza realizacją spotkań w ramach tutoringu) z nauczycielem oraz praca samodzielna ucznia na rzecz doskonalenia się w przygotowaniu się do egzaminu maturalnego z języka obcego. W ramach ogólnego planu przygotowania do egzaminu maturalnego poza 20 godzinami projektu: „Coaching i tutoring - w stronę nowoczesnej pracy dydaktycznej” ćwiczyliśmy przez 19 godzin „karcianych” i 28 godzin wolontarnych następujące sprawności:
a) sprawności rozumienia ze słuchu przez:
- technikę czytania wspierającego słuchanie, - technikę rozmowy i dyskusji , - odsłuchiwanie tekstów , - technikę uzupełniania tekstów , - technikę zaznaczania i wielokrotnego wyboru, - technikę samodzielnego kończenia zdań stosownie do poziomu nauczania.

b)sprawności czytania ze zrozumieniem przez: - technikę formułowania głównej myśli tekstu , - technikę wyszukiwania potrzebnych informacji w tekście, - technikę notowania , - technikę pytania i odpowiedzi , - technikę uzupełnień, - technikę przekazywania w skrócie informacji w formie pisemnej .
c) sprawności pisania przez: - technikę pisania listów w odpowiedzi na zapytania , - technikę wypełniania formularzy,
- technikę pisania życiorysu, podania i innych dokumentów , - technikę pisania listów w imieniu np. bohaterów tekstu.
d)sprawności mówienia przez: - technikę interpretacji obrazka i tekstu , - technikę stawiania pytań i udzielania odpowiedzi , - technikę opisu sytuacji , - technikę wypowiedzi według podanych elementów treści , - technikę streszczenia , - technikę wypowiedzi na podstawie autentycznych dokumentów , - technikę symulacji i odgrywania ról , - technikę posługiwania się internetem w wyszukiwaniu informacji .

6. Ewaluacja programu autorskiego z zajęć dodatkowych w ramach tutoringu.
Ewaluacja programu to pogłębione sprawdzenie i ocenienie osiągnięć uczniów, obejmujące analizę warunków przebiegu i wyników zamierzonych celów . Jest wykonywana w celu ulepszenia całego procesu dydaktycznego. W przypadku niniejszego programu przedmiotem ewaluacji uczyniłam wiadomości i umiejętności grupy uczniów z IV klasy technikum żywienia i gospodarstwa domowego, którzy zgłosili się do zdawania egzaminu maturalnego z języka obcego na poziomie podstawowym. Ponieważ ewaluacja jest zbieraniem informacji, będzie więc ona podstawowym materiałem, który nauczyciel poddaje interpretacji i wykorzystuje do uzasadnienia wniosków końcowych. Informacje zbierałam poprzez:
a) Obserwację – obserwowałam i analizowałam potrzeby uczniów, ich słabe i mocne strony. Przeprowadziłam wywiad dotyczący zagadnień, które sprawiają im największe trudności i dokonałam gradacji materiału do opanowania.
b) Samodzielne wytyczenie celów przez każdego ucznia – w jaki sposób sam uczeń zamierzał pracować nad opanowaniem i doskonaleniem swoich słabych stron. Wykorzystałam ankietę SMART i informację zwrotną FUKO ,na podstawie których uczniowie dokonali samooceny realizacji celu – od skonkretyzowania go ,przez jego zmierzenie , osiągalność, zgodność z osobowością do osadzenia go w czasie.
c) Analiza osiągnięć - w klasie czwartej technikum uczniowie wykorzystali zastosowane techniki pracy oraz strategię uczenia się w przygotowania do próbnego egzaminu maturalnego. Podczas każdego ze spotkań uczniowie regularnie oddawali prace pisemne do sprawdzenia, rozwiązywali zadania na rozumienie ze słuchu, oraz realizowali ćwiczenia z zakresu mówienia .Przy oddawanych pracach analizowaliśmy błędy . Z każdym uczniem indywidualnie omawiałam rodzaje popełnianych błędów i wskazywałam ,gdzie uzupełnić braki wiadomości, ustalaliśmy sposób powtórzenia gramatyki i leksyki oraz formę ich sprawdzenia. Ponadto uczniowie sporządzali notatki ze spotkań w specjalnym zeszycie zaprowadzonym do powtórzeń. W listopadzie nastąpiła możliwość zapoznania się z pierwszymi wynikami naszej współpracy na zajęciach dodatkowych w ramach zajęć z tutoringu oraz zajęć wolontarnych.

Umiejętności ucznia w stosunku do realizacji wytyczonych przez siebie celów

Do zajęć dodatkowych w ramach tutoringu przystąpiło 5 uczennic z czwartej klasy technikum żywienia i gospodarstwa domowego. Uczennice zgłosiły się z powodu złożonej wcześniej deklaracji o przystąpieniu do egzaminu maturalnego z języka obcego . Ich koleżanki i koledzy pozyskali oprócz takiej samej ilości godzin w 3-letnim cyklu nauczania - w IV klasie aż 4 dodatkowe godziny na przygotowanie do egzaminu maturalnego z języka drugiego. Uczennice zostały pozostawione same sobie przez wybór innego języka obcego w wymiarze 1 h w ostatniej klasie. Niniejsze zestawienie opracowane zostało pod względem wyników matury próbnej z listopada 2014r. – rubryki od 1-4,czyli umiejętności sprawdzone na arkuszu maturalnym oraz na podstawie umiejętności organizowania strategii uczenia się przez określenie celów i indywidualnego planu rozwoju. Ostatnia rubryka dotyczy podsumowania determinacji uczennic w przygotowaniu do osiągnięcia wytyczonego celu.

Uczestniczki tutorialu Cele SMART Indywidualny Plan Rozwoju Praca samodzielna /mówienie 1/ Rozumienie ze słuchu 2/Rozumienie tekstu pisanego 3/Znajomość środków językowych 4/Pisanie Łączna suma
Ucz.1 3 2 3 2 2 3 2 17
Ucz.2 3 2 3 4 3 2 0 17
Ucz.3 3 3 3 4 3 2 0 18
Ucz.4 3 5 3 4 4 2 3 24
Ucz.5 2 5 3 4 2 2 3 21

Legenda:
0 punktów: nie potrafi wykonać tego zadania
1 punkt- potrafi w 10% wykonać zadanie
2 punkty – potrafi w 25% wykonać zadanie
3 punkty- potrafi w 50% wykonać zadanie
4 punkty –potrafi w 75% wykonać zadanie
5 punktów- potrafi w 100% wykonać zadanie

Rubryki: Ad.1 Wyznaczenie celów – ich określenie w skali od 0-5
Ad. 2 IPR – analiza na podstawie części 3- Co konkretnie zrobię,aby moje plany,cele i marzenia zrealizowały się?

0 punktów: nie potrafi określić celów
1 punkt- potrafi w 10% określić cele
2 punkty –potraf iw 25% określić cele
3 punkty- potrafi w 50% określić cele
4 punkty –potrafi w 75% określić cele
5 punktów- potrafi w 100% /określić cele

Sumę łączną można zinterpretować jako stopień determinacji w osiąganiu celów.

Efekty zajęć dodatkowych w ramach tutoringu
Dla ucznia:
* umiejętność określenia celów, wyznaczenia planu pracy i strategii samodzielnego uczenia się;
* pogłębianie wiedzy na temat możliwości kształcenia;
* uczestnictwo w przemyślanym procesie zdobywania wiedzy i umiejętności w zakresie planowania własnej kariery edukacyjno-zawodowej lub drogi zawodowej;
* wyrabianie umiejętności samooceny przez rozwój w ścieżce edukacyjnej ;
*świadome zaplanowanie kariery zawodowej;
* praktyczne posługiwanie się językiem obcym na poziomie wymaganej do egzaminu maturalnego biegłości językowej;
* rozumienie tekstów pisanych, treści słownych na stosownym poziomie;
* umiejętność uczestniczenia w dyskusji – argumentowanie, wyrażanie opinii , uzasadnienia i obrona własnych sądów;
* przetwarzanie przeczytanych i usłyszanych informacji z uwzględnieniem własnego stylu;
* umiejętność wyszukiwania i selekcjonowania informacji;
* umiejętność posługiwania się wybranymi środkami stylistycznymi w wyrażaniu różnych emocji;
* umiejętność pisania krótszych i dłuższych form użytkowych;
* stosowanie odpowiednich środków leksykalnych w określonych rodzajach tekstów;
* umiejętność dokonywania autokorekty na podstawie wykonanych i sprawdzonych zadań;
* opanowanie różnorodnych strategii uczenia się i posługiwania się wszelkimi dostępnymi źródłami informacji.

Korzyści dla szkoły wynikające z opracowania i wdrożenia programu autorskiego zajęć dodatkowych w ramach tutoringu :
* poszerzenie oferty dydaktycznej szkoły,
* wzbogacenie bazy nowoczesnej pracy dydaktycznej szkoły,
* wpływ na kształtowanie świadomości uczniów w zakresie planowania kariery zawodowej,
* wspieranie ucznia w doskonaleniu swoich umiejętności.
Dla nauczyciela:
* wykorzystanie pogłębianych nieustannie doświadczeń i form doskonalenia oraz własnych umiejętności do pomocy młodzieży w odnalezieniu się na rynku pracy i w życiu codziennym;
* systematyczne i dostosowane do realiów zdobywanie wiedzy o problemach i potrzebach młodzieży;
* kształtowanie umiejętności pracy doradcy/tutora, pomocnika w realizacji celów ucznia;
* współpraca w tworzeniu planu rozwoju kariery zawodowej ucznia.

1.Prowadzenie zajęć fakultatywnych dla uczniów przygotowujących się do egzaminów maturalnych poza tutoringiem.
Każdego roku prowadzę mojej szkole wolontarne z języka obcego dla klas czwartych. Moimi uczniami jest często młodzież, która trafia do mnie często dopiero w IV-ej klasie i decyduje się na wybór innego języka niż narzuconego im ramowo lub ucząca się na poziomie podstawowym bez wcześniejszych deklaracji o przystąpieniu do egzaminów maturalnych z języka obcego ,która nie wykazuje się komunikatywnym poziomem biegłości językowej, a zgłasza z różnych powodów ,w ostatnim roku cyklu nauczania, czyli klasie czwartej chęć zdawania egzaminu maturalnego z języka niemieckiego. Z analizy testów diagnozujących, obserwacji ,wywiadów czy wyników z poprzednich lat nauczania można wnioskować, że uczniowie uczyli się pamięcią krótkotrwałą i wiadomości, które zdobywali dotychczas prezentują się na poziomie A1. W związku z tym powstaje ogromna rozbieżność pomiędzy oczekiwaniami szkoły, uczniów i nauczyciela, który przy 1 godzinie języka niemieckiego w klasie czwartej (bez zajęć fakultatywnych) ma ich przygotować do tak wieloetapowego ,czasochłonnego i wymagającego systematycznej samodzielnej pracy zadania , jakim jest zdanie matury pisemnej i ustnej z tego języka. Wynikiem tych wszystkich oczekiwań staje się zgłoszenie młodzieży na zajęcia dodatkowe, które są darmowymi zajęciami w wymiarze im niezbędnym .Należy tu dodać, że nauczyciel drugie tyle swojego prywatnego czasu poświęca na przygotowanie materiałów ,sprawdzenie prac, analizę błędów, analizę ankiet ,sprawdzianów, opisy postępów, prowadzenie dziennika zajęć z ewaluacją i obserwacją.
W dobie nadmiernej ilości nauczycieli na rynku pracy, grożącego im bezrobocia i ogromnego spadku prestiżu zawodu nauczyciela - metody nowoczesnej pracy dydaktycznej w postaci tutoringu zdają się być oczekiwaną formą odbudowywania miejsca i autorytetu nauczyciela. Zarówno rodzice jak i przełożeni ,oraz sami uczniowie oczekują, aby nauczyciel potrafił doradzić uczniowi w jego trudnych okresach wyboru dalszej drogi życiowej , był zawsze otwartym na pomoc uczniowi , dysponował wolnym czasem dla ucznia . Taki pracownik jest jak najbardziej mile widzianym nauczycielem przyszłej szkoły, który przyniesie jej niewymierne korzyści ,w postaci:
-podniesienia jakości pracy szkoły poprzez przygotowanie uczniów do egzaminów; - promocji dodatkowych zajęć dydaktycznych z wykorzystaniem nowoczesnych metod i materiałów;
- rozwijania strategii uczenia się , planu działania w dalszej edukacji oraz wykonywania świadomej i ukierunkowanej pracy na rynku zawodowym.
Bibliografia:
1.Sobańska- Jędrych i inni, Rozwijanie zdolności językowych na lekcji języka obcego, ORE,2013
2.Komorowska,Hanna,Programy nauczania w kształceniu ogólnymi w kształceniu językowym.Fraszka Edukacyjna, .2003
3.Ornstein,Allan and Francis Hunkins, Program szkolny. Założenia, zasady, problemy.WSiP, 1999.
4.Programy nauczania w rzeczywistości szkolnej, ORE, 2013
5.Europejski System Kształcenia Językowego.CODN