Metody i formy organizacyjne procesu kształcenia

Metoda nauczania (kształcenia) – to sposób działania nauczyciela z dziećmi, zmierzający do osiągnięcia, uzyskania wiadomości i umiejętności w danym zakresie. Metody nauczania możemy podzielić na dwie główne grupy:

Metody Informacyjne ( dostarczają uczniom informacji z założeniem, że uczeń będzie poszerzać swoją wiedzę), wyróżniamy tu: wyjaśnienie, opis, narrację.
Metody Heurystyczne ( nauczyciel tak stymuluje proces edukacyjny aby dziecko samo doszło do wiedzy), wyróżniamy tu: metody problemowe, dialog, dyskusje.

Metody oparte na słowie :
Opowiadanie (opis) - polega na zaznajomieniu uczniów z jakimiś rzeczami, zjawiskami w formie ich słownego opisu. Wykorzystywane jest w młodszych klasach szkoły podstawowej, dlatego musi być obrazowe.
Pogadanka - jej istota polega na rozmowie kierowanej przez nauczyciela z uczniami. Nauczyciel zmierzając do osiągnięcia sobie znanego celu stawia pytania uczniom, na które oni udzielają odpowiedzi. Jest ona przede wszystkim wykorzystywana w niższych klasach szkoły podstawowej.
Dyskusja - polega na wymianie poglądów na określony temat, można wykorzystać ją dopiero w najwyższych klasach szkoły podstawowej oraz w szkole średniej. Dyskusja, bowiem wymaga specjalnego przygotowania uczestników.
Dialog – forma rozmowy nauczyciela z uczniami, a także uczniów pomiędzy sobą, jest formą bardzo żywiołową.
Metody problemowe - inaczej gry dydaktyczne.
Gry dydaktyczne to rodzaj metod nauczania - należących do grupy metod problemowych, które organizują treści kształcenia w modele rzeczywistych zjawisk, sytuacji, w celu zbliżenia procesu poznawczego ucznia do poznania bezpośredniego, dzięki dostarczeniu okazji do manipulowania modelem.
Podział gier dydaktycznych:
Burza mózgów - ta metoda przeznaczona jest do samodzielnego, szybkiego wymyślania przez uczniów zbioru hipotez przy wykorzystaniu myślenia intuicyjnego.
Metoda sytuacyjna - zwana metodą przypadków - polega na bardzo dokładnym rozpatrzeniu jakiegoś przypadku, tak skonstruowanego, że jest on typowy, często wykorzystujemy w szkolnictwie medycznym, wojskowym.
Metoda symulacyjna - inaczej inscenizacja - to udawanie kogoś np. nauczyciela, robi się wszystko tak jakby się nim było. Uczeń jest aktywny.
Polimetodyczność – stosowanie wielu metod kształcenia w ciągu dnia. Celem jest wszechstronny rozwój osobowości dziecka.

Formy organizacyjne procesu kształcenia to:

ze względu na liczbę uczniów:
- nauczanie jednostkowe (indywidualne toki nauczania, korepetycje bezpośrednie oraz pośrednie)
- nauczanie zbiorowe (system klasowo – lekcyjny)
- nauczanie grupowe (zespołowe)
ze względu na miejsce uczenia się:
- szkolne
- pozaszkolne
ze względu na czas trwania zajęć:
- zajęcia lekcyjne
- zajęcia pozalekcyjne

Zajęcia szkolne
Są to zajęcia zbiorowe, na terenie szkoły, zarówno lekcyjne jak i pozalekcyjne. Głównym elementem systemu pracy dydaktycznej jest lekcja i stanowi ona podstawową jednostkę organizacyjną procesu dydaktycznego. Struktura lekcji uzależniona jest od realizowanych celów, treści i metod kształcenia. W klasach 1-3 kształcenia zintegrowanego zajęcia lekcyjne trwają od 3 do 4 godzin dziennie, czas trwania zajęć ustala nauczyciel. Zajęcia pozalekcyjne odbywają się w szkole po lekcjach i są to:koła zainteresowań, zajęcia wyrównawcze (* reedukacyjne – dla dzieci z lukami w wiedzy i podstawowych umiejętnościach; * kompensacyjno-korekcyjne – dla dzieci, które wykazują mikrodeficyty rozwojowe w zakresie podstawowych funkcji poznawczych tj. funkcji wzrokowych, słuchowych, artykulacyjnych); gimnastyka korekcyjna dla dzieci z wadami postawy.

Zajęcia pozaszkolne
Ich zadaniem jest uzupełnienie wiadomości podanych na zajęciach szkolnych w czasie lekcji. Najbardziej popularną formą takich zajęć jest praca domowa. Traktuje się ją jako integralną część prowadzonego przez szkołę procesu dydaktycznego. Do zajęć pozaszkolnych należą m.in.: ognisko, wycieczka (służy do realizacji tych zadań dydaktycznych, których na lekcji nie można wykonać w sposób skuteczny, zrozumiały dla uczniów ,dobrze przygotowana i poprowadzona wycieczka sprzyja osiąganiu nie tylko celów dydaktycznych ale także wychowawczych); kursy językowe; praca domowa ( jej ilość powinna być dostosowana do możliwości dziecka, dziecko powinno codziennie pisać, czytać i rachować, praca domowa nie powinna zawierać samych zadań trudnych, powinny się one przeplatać z łatwiejszymi, powinna zajmować od 15 do 45 minut, dziecko powinno ją odrabiać po 2 godzinnym odpoczynku od powrotu ze szkoły do domu, dziecko powinno zacząć odrabiać pracę domową od zadań najtrudniejszych).