Program pracy z dzieckiem z Zespołem Aspergera

Program pracy z dzieckiem z Zespołem Aspergera

1. Dane o dziecku
Dawid, ur
Orzeczenie nr
2. Wskazania i zalecenia wynikające z orzeczenia
• Dostosowanie wymagań edukacyjnych wynikające z programy nauczania do możliwości ucznia i konsekwentne, ale łagodne egzekwowanie ich spełniania.
• Stosowanie wszelkich form indywidualizacji pracy.
• Zadbanie o bezpieczeństwo Dawida podczas przerw śródlekcyjnych.
• Praca nad usamodzielnianiem chłopca- porządkowanie ławki, pakowanie, wypakowanie książek, ubieranie się na zajęcia ruchowe, toaleta.
• Integrowanie z grupą rówieśniczą.
• Pomoc psychologiczna nauczyciela.
• Pomoc w adaptacji do nowych warunków.
• Podwyższenie motywacji do nauki, samooceny i wiary we własne siły.
• Współpraca z ojcem chłopca i opiekunami.

Ogólny program edukacyjno — terapeutyczny
na rok szkolny 2013/2014 (klasa druga)
Dostosowanie wymagań edukacyjnych wobec ucznia z zespołem Aspergera winno być realizowane poprzez taką modyfikację procesu edukacyjnego, która umożliwi uczniowi sprostanie tym wymaganiom.
Treści nauczania pozostają takie same jak dla całej klasy.

Obszary dostosowań obejmują :

A. Warunki procesu edukacyjnego (zasady, metody, formy i środki dydaktyczne)
B. Zewnętrzna organizacja nauczania
C. Warunki sprawdzania poziomu wiedzy i umiejętności
D. Warunki doskonalenie umiejętności społecznych

Ad. A. Warunki procesu edukacyjnego (zasady, metody, formy i środki dydaktyczne)
- Treść zadań pisemnych winna być bliska doświadczeniom ucznia.
- Zadania związane z analizą wierszy, opowiadań, długich utworów literackich opisujących relacje społeczne winny być dodatkowo omawiane z uczniem np. na zajęciach rewalidacji indywidualnej.
- Należy kierować do dziecka dodatkowe pytania, które umożliwią zaprezentowanie posiadanej wiedzy,
- Zwracać uwagę na komunikatywność mowy,
- Należy bazować na materiale odpowiadającym zainteresowaniom ucznia.
- Pozwolić uczniowi jeśli tego potrzebuje, na stosowanie niekonwencjonalnych technik i procesów służących do rozwiązania zadań
- Stosować metodę projektów.
- Nauczyciel w procesie lekcyjnym powinien być mało ekspresyjny oraz kontrolować swój sposób mówienia:
a) nie dawać zbyt wielu informacji na raz, robić przerwy między zdaniami, aby dać czas na ich przetworzenie
b) unikać sarkazmu lub aluzji
c) wyjaśniać metafory.
- Trudne zadania dobrze jest rozbić na krótsze etapy lub przedstawić je na kilka sposobów (np. wizualnie, słownie, fizycznie).
- W procesie uczenia - bazować na pamięci wzrokowej i długoterminowej (aby uczeń dobrze zapamiętał sekwencję wspomóc wykład poprzez wizualizację).
- Doskonalić myślenie perspektywiczne oraz zdolność przewidywania skutków ,jakie coś może mieć w przyszłości – jeśli te zagadnienia znajdą się w materiale upewniać się czy uczeń należycie je zrozumiał
- Doskonalić umiejętność przewidywania reakcji innych ludzi.
- Powtarzać indywidualnie uczniowi polecenia kierowane do całej klasy
- Stosować konsekwencję w wymaganiach oraz nagrody społeczne za sukcesy i osiągnięcia.
- Trenować umiejętność doprowadzania podjętych czynności do końca.
- W kontakcie z uczniem należy posługiwać się krótkimi, konkretnymi zdaniami, używać i interpretować język dosłownie oraz unikać:
- idiomów (np. „podaruj sobie!”, „nie bądź taki szybki Bill!” czy „nie taki diabeł straszny”)
- podwójnych znaczeń (większość dowcipów wykorzystuje podwójne znaczenia)
- sarkazmu (np. nie mów „Wspaniale!" po tym jak uczeń właśnie rozlał butelkę keczupu na stole)
- przezwisk
- „miłych" odzywek (np. „Chłopcze”, „Koleś”, czy „Mądralo”)
- Unikać zadawania niejasnych pytań, takich jak „Dlaczego to zrobiłeś?”. Zamiast tego lepiej powiedzieć: „Nie podobało mi się, kiedy gwałtownie zamknąłeś książkę, gdy powiedziałem, że czas na sprawdzian. Następnym razem ostrożnie odłóż książkę i powiedz mi, że jesteś zły”.
- Nauczyciel winien być bardzo konkretny we wszystkich twoich interakcjach z uczniem.
- Nauczyciel powinien zwrócić uwagę na stymulowanie rozwoju ruchowego chłopca poprzez udział w zajęciach ruchowych z dziećmi, orientację w klasie, szkole, na boisku, powoli rezygnować z indywidualnego „chodzenia za rękę” z chłopcem, ale obserwować go w każdej sytuacji, zachęcać go do udziału w grach zespołowych, zabaw z dziećmi w czasie przerw.
- Nauczyciel powinien wspomagać u Dawida rozwój sprawności manualnej i grafomotorycznej poprzez ćwiczenia plastyczno- techniczne z wykorzystaniem różnych materiałów, dodatkowe ćwiczenia w pisaniu liter, dzielenie zadania na mniejsze etapy, skracanie notatek, wpisów do zeszytu.

Ad. B. Zewnętrzna organizacja nauczania

- Przygotowanie ucznia na wszelkie zmiany w otoczeniu (akademia) lub w rozkładzie zajęć (zastępstwa nauczycieli czy zmiany terminów).
- Aby przygotować go do zmiany, stosowanie harmonogramu sporządzone na piśmie. Wprowadzanie zmiany w otoczeniu, nawet takich jak usunięcie „śmieci wizualnych” z pomieszczenia czy zmianę ustawienia siedzeń, gdy uczeń wydaje się rozproszony bądź zdenerwowany otoczeniem klasowym.
- Wskazana jest właściwa organizacja świata zewnętrznego, jego strukturalizacja - porządkowanie, nadaje logiczność rzeczywistości przez powtarzalność, schematyzację, planowanie.
Ważne są zwłaszcza :
- struktura przestrzeni
- struktura czasu
- struktura osób w otoczeniu
- struktura przedmiotów w otoczeniu
- struktura czynności
- struktura język
- Klasa lekcyjna winna być dobrze zorganizowana z wydzielonymi miejscami do przechowywania określonych przedmiotów.
- Uczeń winien siedzieć w ławce możliwie blisko nauczyciela, z daleka od rozpraszających bodźców słuchowych i wzrokowych.
- Klasowe reguły trzeba omówić wielokrotnie i zawiesić na ścianie w formie wizualnej – uczeń winien mieć jasną strukturę granic.
- Należy też omówić z uczniem co ma robić kiedy ogarnia go panika
- ( np. podczas hałaśliwej przerwy-wskazać miejsce spokojne ,w którym może wtedy przebywać, oraz osoby do których może zwrócić się o pomoc).
- Pomóc w organizowaniu przebiegu dnia w szkole - posłużyć się wizualnym przedstawieniem sekwencji zdarzeń, zadań do wykonania, kolejności lekcji, informować ucznia o wszelkich zmianach np. o odwołanej lekcji.
- Przed lekcją poinformuj jaki będzie przebieg lekcji i jakie będą twoje oczekiwania wobec uczniów.
- Pomóc uczniowi zrozumieć niepisane zasady i reguły obowiązujące w społeczności szkolnej wykorzystując w tym celu rysunki i komiksy.
- Zwracać uwagę na koncentrację na zadaniu, nakierunkowywać uwagę na zadaniu, jeśli Dawid się zmęczy, pozwolić na przejście na krótki czas do kącika relaksacyjnego.

Ad. C. Warunki sprawdzania poziomu wiedzy i umiejętności
- Wydłużyć czas pracy przeznaczony na wykonanie prac pisemnych.
- Pozwolić aby uczeń w miarę możliwości ważniejsze prace mógł pisać na komputerze.
- Nie dyskwalifikować ucznia z powodu obniżonej sprawności graficznej pisma.
- W trudnej sytuacji pozwolić uczniowi na zapisanie tylko najważniejszych fragmentów notatki z lekcji.
- W czasie pisania prac klasowych, w których zadania dotyczyć będą interpretacji uczuć czy motywów innych ludzi - uczniowi w miarę potrzeby można tłumaczyć trudniejsze fragmenty poleceń .
- Uczeń nie powinien odpowiadać przy tablicy nie będąc o tym wcześniej uprzedzony,
- Często oceniać ucznia za prace wykonane w domu,
- Stosować punktowy system wzmocnień pożądanych zachowań we współpracy z rodziną dziecka


Ad. D. Warunki rozwijania umiejętności społecznych:

- Omawiać z uczniem różne sytuacje z życia i wyjaśniać co inni ludzie mogą myśleć, czuć i jakie są przyczyny ich postępowania.
- Niwelować naśladowanie niepożądanych zachowań społecznych rówieśników, podkreślać pozytywne wzorce zachowań u rówieśników.
- Niwelować zachowania niepożądane- stereotypie słowne, ruchowe.
- Doskonalić umiejętność komunikacji min. poprzez stosowanie metod pracy w grupach, w parach (dobieranych przez nauczyciela po to, aby żaden uczeń nie został odrzucony.)
- Tworzyć sytuacje sprzyjające spontanicznym kontaktom uczniów z klasy zarówno w szkole jak i poza nią.
- Wykorzystać specjalne zainteresowania ucznia by podnieść jego status w klasie, dyskretnie wspierać go w kontaktach z rówieśnikami (mógłby np. zostać przewodnikiem komputerowym, pomagającym innym uczniom, dyżurnym klasowym)
- Pracować nad kształtowaniem adekwatnej samooceny dotyczącej efektów wykonanej przez siebie pracy,
- Pracować nad radzeniem sobie z przegraną
- W pracy stosować zasadę konsekwencji
- Uczniowie z Zesp. Aspergera potrzebują systematycznej pomocy terapeutycznej w kształtowaniu swoich umiejętności społecznych i emocjonalnych. Ważna jest dla nich nauka:
1.rozpoznawania stanów emocjonalnych,
2.reagowania na uczucia własne i innych ludzi,
3.przyswajania wiedzy z tzw. teorii umysłu o przekonaniach i intencjach innych
- Nauczyciel tworzy wzór zachowania dla ucznia w szkole, szczególnie w trudnych sytuacjach, kiedy ogarnia go lęk, napady złości – wtedy ważna jest reakcja otoczenia, postawa Nauczyciela, który zachowuje spokój, mówi opanowanym głosem, wyjaśnia i stosuje adekwatne metody działania
- Nauczyciel uczy ucznia bezpiecznej strategii postępowania - wyuczona formułka np. ”nie chciałem cię urazić”, przepraszam, lub „nie rozumiem”, „nie wiem co chcesz, abym zrobił”.
- W klasie szkolnej wiele jest sytuacji niezrozumiałych dla ucznia, które prowokują do konfliktów i agresji. Nauczyciel winien analizować z uczniem trudne sytuacje tak, aby uczeń zrozumiał punkt widzenia innych osób, szanował ich odczucia i ewentualnie - wyrażał skruchę za swe złe zachowania.
- Zachęcać ucznia do udziału w terapiach pozwalających na rozwijanie umiejętności radzenia sobie ze stresem,
- Wspierać ucznia w budowaniu poczucia własnej wartości, pewności siebie i zaufania do siebie, dostrzegać i nagradzać zarówno sukcesy dziecka jak i aktywność i wysiłek.
- Zaangażować uczniów we wspólną zabawę z Dawidem, spędzanie z nim czasu na przerwach, w czasie wyjść do kina czy na wycieczkę szkolną, zachęcić do spędzania wolnego czasu poza szkołą.

Współpraca z innymi pracownikami szkoły
W szkole o ty, że uczeń ma ZA winny wiedzieć te osoby, którym to w jakiś sposób pomoże w pracy z dzieckiem. Informujemy o diagnozie tylko za zgodą rodziców. Od rodziców uzyskujemy też informacje o tym, co uczeń z zesp. Aspergera sam wie o swoim stanie. Informując trzeba pamiętać, że upowszechnienie wiedzy o diagnozie może posłużyć do wykluczenia ucznia z czegoś zamiast szukania sposobów by go włączyć. Diagnoza może też służyć niektórym dla usprawiedliwienia zachowań nie do przyjęcia.
Jeśli zdecydujemy się rozmawiać z klasą mówimy o:
• różnych stylach uczenia się,
• różnych rodzajach wspierającego otoczenia
• tolerancji dla cudzych potrzeb i stylu życia
Samemu uczniowi z zesp. Aspergera wyjaśniamy, iż używamy wobec niego wyjątkowej strategii ze względu na jego wyjątkowy styl uczenia się (jest to prawda !)

Zasady współpracy z rodzicami.

Rodzice i nauczyciele powinni być partnerami w procesie wychowania ucznia z zesp. Aspergera. Rodzice stanowią najlepsze źródło wiedzy o dziecku, jego reakcjach i zachowaniach. To rodzice stale towarzyszą dziecku w rozwoju, specjaliści zajmują się nim ograniczoną liczbę godzin. Współpraca rodziców i specjalistów zwiększa skuteczność oddziaływań terapeutycznych. Rodzice decydują też o wyborze placówki do jakiej uczęszczać będzie ich dziecko. Poradnia nie może obligatoryjnie skierować dziecka do wybranego przedszkola czy szkoły. Wspierając rodzinę w procesie adaptacji do nowej sytuacji życiowej specjalista faktycznie zwiększa obszar pozytywnej stymulacji terapeutycznej wobec dziecka.
- Współpracować z rodzicami min. przy indywidualnym ustaleniu warunków do odrabiania pracy domowej - uwzględniać potrzebę dłuższego czasu na odpoczynek chłopca po zajęciach szkolnych.
- Utrzymywać stałą komunikację między szkołą a domem, wprowadzić notatnik (zeszyt obserwacji) w którym nauczyciel będzie informować rodziców np. nad jaką umiejętnością społeczną pracuje, natomiast rodzice wpiszą co w domu się dzieje (zmienia) i co może mieć wpływ na ucznia.
- We współpracy z rodzicami doskonalić umiejętności związane z samoobsługą samodzielnością niezależnością min. umiejętność prawidłowego zachowania się w barze, przychodni, urzędzie, troski o własne zdrowie, estetyczny wygląd itp.

Wpływ stresu na trudne zachowania ucznia
- Niekiedy stres jest powodowany przez uczucie utraty kontroli.
- Nieraz stres zostanie złagodzony jedynie wówczas, gdy uczeń fizycznie usunie się spod wpływu stresującego zdarzenia czy sytuacji.
- Nie traktuj złego zachowania zbyt osobiście! Jest ono zwykle efektem starań ucznia zmierzających do wyjścia cało z doświadczeń, które mogą powodować wystąpienie zakłopotania, dezorientacji czy strachu.
- Brak empatii, trudności w odczytywaniu intencji zawartych w ekspresji mimicznej i niewerbalnych komunikatach innych osób ograniczają nawiązywanie przyjaźni i bliskich relacji z innymi
- Trudności emocjonalne i społeczne prowadzą do występowania wysokiego poziomu lęku i rozwoju zaburzeń depresyjnych a także zachowań agresywnych (aspołecznych).
- Powyższe deficyty utrudniają znalezienie i utrzymanie pracy (nawet pomimo posiadania wysokich kompetencji zawodowych) oraz założenie rodziny.
- Właściwe postępowanie z uczniem w szkole może złagodzić deficyty i zwiększyć szanse na samodzielne i niezależne życie osoby z zesp. Aspergera w przyszłości.
- Ucznia z zaburzeniem ze spektrum autyzmu należy więc objąć szczególną troską i opieką dydaktyczno-wychowawczą

ZASADY OBOWIĄZUJACE W PRACY Z DZIECKIEM NIEPEŁNOSPRAWNYM
— zasada indywidualizacji;
— zasada powolnego stopniowania trudności;
— zasada korekcji zaburzeń;
— zasada kompensacji zaburzeń;
— zasada systematyczności;
— zasada ciągłości oddziaływania psychoterapeutycznego
— zasada wzmacniania pozytywnego .

Ewaluacja programu i dodatkowe zajęcia:
Konsultacje z rodzicami i innymi nauczycielami uczącymi dziecko, wymiana doświadczeń i spostrzeżeń.
Okresowe diagnozy psychologiczne w poradni - wskazane w II półroczu klasy III.
Konsultacje z pedagogiem, prośba o wprowadzenie do klasy nauczyciela wspomagającego- asystenta dziecka.
Udział w projekcie klas I-III” Równać szanse”- Metoda Dobrego Startu (1 godz. z pedagogiem)
Zajęcia korekcyjno- kompensacyjne (1 godz. z wychowawcą).

Literatura:
Jolanta Gęsiarz- „Dziecko z zespołem Aspergera”- artykuł z Internetu w tym
T. Attwood: Zespól Aspergera- Poznań 2005; M. Winter: Zespól Aspergera - co nauczyciel wiedzieć powinien, Warszawa 2006; A. Rynkiewicz: Zespół Aspergera, inny mózg, inny umysł – Gdańsk 2009; H. Morgan: Dorośli z autyzmem-teoria i praktyka-Kraków 2004; J. Gęsiarz, A. Chrzanowska - Jak pomagać uczniom z Zespołem Aspergera w szkole?- Częstochowski biuletyn oświatowy RODN-WOM, Częstochowa 2008; A. Putko: Dziecięca „teoria umysłu” w fazie jawnej i utajonej, a funkcje wykonawcze- Poznań 2008; S. Greenspan - Rozwój umysłu. Emocjonalne podstawy inteligencji-Poznań 2000, H. Olechnowicz- Wokół autyzmu-Warszawa 2004.

H. Olechnowicz „Opowieści terapeutów”,
G. Jagielska „Dziecko z autyzmem i zespołem Aspergera w szkole i przedszkolu”
.J.Czajkowska – „Zajęcia korekcyjno - kompensacyjne w szkole".
E. Kujawa, M. Kurzyna „Reedukacja dzieci z trudnościami w czytaniu i pisaniu metodą 18 struktur wyrazowych”.
T. Gąsowska - „Praca wyrównawcza z dziećmi mającymi trudności w czytaniu i pisaniu”.
M. Patzerowa „Czytam, piszę i rysuję- podręcznik do reedukacji”.