Głoska a litera - scenariusz lekcji

Głoska a litera
1. Cele lekcji
a) Wiadomości

Uczeń:
*zna alfabet języka polskiego,
*zna różnicę między głoską a literą,
*rozumie przyczynę stosowania w języku polskim znaków diakrytycznych oraz dwuznaków.

b) Umiejętności

Uczeń:
*potrafi określić liczbę głosek w wyrazie,
*potrafi określić liczbę liter w wyrazie,
*potrafi redagować wypowiedź ustną w oparciu o podane słownictwo,
*potrafi podać przykłady zastosowani alfabetu,
*potrafi uporządkować wyrazy w kolejności alfabetycznej.

2. Metoda i forma pracy

Heureza z elementami metody podającej, metoda ćwiczeń praktycznych, ćwiczenie redakcyjne, praca z całą klasą.
3. Środki dydaktyczne

Karta pracy z tabelą przedstawiającą alfabet w języku polskim
4. Przebieg lekcji
a) Faza przygotowawcza

Nauczyciel zapoznaje uczniów z tematem lekcji i uświadamia im cele zajęć. Wszystkie załączniki dla uczniów nauczyciel przygotowuje przed lekcją.
b) Faza realizacyjna

1. Nauczyciel prosi uczniów o przypomnienie sobie, co pamiętają o alfabecie. Dodatkowo nauczyciel uzupełnia wiadomości uzyskane od uczniów.
2. Nauczyciel wspólnie z uczniami redaguje krótką notatkę, która może mieć poniższą postać:

Około tysiąca lat temu w Polsce zapisywano teksty tylko w języku łacińskim. Kiedy zaczęto zapisywać słowa polskie, pożyczano litery z alfabetu łacińskiego. Jednak łacińskich liter było mniej niż dźwięków w polskiej mowie, dodano wiec do niektórych kropki, kreski i ogonki, tworząc w ten sposób zupełnie nowe litery, np. ż, ą, ś. Tak powstał alfabet polski, zwany niekiedy abecadłem. Aby zapisać inne polskie głoski, połączono ze sobą niektóre litery np. cz, sz, dź.

3. Następnie nauczyciel odczytuje definicję słownikową ze słownika wyrazów obcych i wyjaśnia pochodzenie słów: alfabet i abecadło.

4. Nauczyciel rozdaje uczniom tabele, w której należy wpisać alfabet w języku polskim oraz sposób odczytywania liter (załącznik 1). Następuje omówienie poszczególnych zapisów w tabeli.

5. Nauczyciel prosi o policzenie liter w języku polskim oraz wymienienie znanych uczniowi liter, których nie ma w języku polskim. Następnie uczniowie formułują nasuwające się im wnioski na podstawie tabeli.

6. Nauczyciel prosi uczniów o wyjaśnienie, gdzie wykorzystuje się kolejność alfabetyczną.
7. Nauczyciel prosi uczniów o zapisanie wyrazów znajdujących się na tablicy w kolejności alfabetycznej.

huk huragan huta hutnik horyzont

hotel herbata humor hak

hamak hipopotam histeria historia hetman

8. Następnie nauczyciel pisze na tablicy następujące przykłady np. b, r, m, g, sz, a, o, u i prosi uczniów, aby odczytali głoski (czyli, aby nie czytali nazw liter np. Em, be, gie).

9. Następnie prosi o zwrócenie uwagi na ruchy, jakie podczas wymawiania powyższych przykładów wykonują języki i wargi.

10.Nauczyciel prosi, aby uczniowie opowiedzieli o swoich obserwacjach i zastosowali słownictwo zapisane na tablicy (przybliżać się, zwierać się, cofać się, drgać, rozszerzać, zaokrąglać, wysuwać, dotykać, itp.)
11. Następnie nauczyciel dzieli na tablicy wyraz na głoski i litery:

Wzór: Grzegorz Królikiewicz

G - r -z - e - g - o - r - z K - r - ó - l - i - k - i - e - w - i - c - z (liter: 20)

G - rz - e - g - o - rz K - r - ó - l - i - k - i - e - w - i - c z (głoski: 17)

12. Nauczyciel prosi uczniów o rozpisanie według wzoru własnego nazwiska.
13. Następnie uczniowie sami próbują zbudować definicję głoski i litery oraz wyjaśnić, czym różnią się od siebie głoska i litera.
c) Faza podsumowująca
1. Uczniowie wykonują ćwiczenie utrwalające różnice pomiędzy głoską a literą, liczą głoski i litery:

a) rzeka -
b) brzuch -
c) język -
d) Ambroży -
e) wyuczony -
f) grzeczny -
g) wszyscy -

2. Zadanie domowe polega na wykonaniu zadań zamieszczonych w załączniku (załącznik 2).
5. Bibliografia

1.Bańko M., Słownik wyrazów obcych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005.
2.Derwojedowa M., Gałczyńska A., Gruszczyński W., Kopcińska D., Linde-Usiekniewicz J., Winiarska-Górska I., Język polski. Kompedium, Świat Książki, Warszawa 2005.
3. Nagajowa M., Słowo za słowem. Podręcznik do kształcenia literackiego, kulturowego i językowego dla klasy czwartej szkoły podstawowej, WSiP, Warszawa 1994.