Rozwój społeczny dziecka 6-letniego w świetle literatury

Rozwój społeczny dziecka 6-letniego w świetle literatury

Rozwój psychiczny, fizyczny, emocjonalny oraz społeczny człowieka jest bardzo skomplikowany. Wymaga od naszego organizmu bardzo wielu zmian, począwszy od narodzin, skończywszy na dojrzałym życiu.
E. Hurlock rozwój społeczny określa, jako zdobywanie dojrzałości do współżycia w społeczeństwie. Stwierdza przy tym, że proces ten polega na dostosowywaniu się do wzorów panujących w określonych grupach społecznych, na przyjmowaniu wymogów i tradycji oraz na wspólnocie porozumiewania się i współdziałania. Człowiek, nie rodzi się istotą społeczną, ale współżycia z innymi, dostosowywania się do wymagań życia zespołowego uczy się w toku współdziałania z innymi. Uczenie się współżycia społecznego jest procesem złożonym i rozpoczyna się bardzo wcześnie. Efekty uwarunkowane są przede wszystkim rodzajem kontaktów, jakie dziecko nawiązuje, oraz ich ilością i jakością. Dziecko uczy się współżycia społecznego szczególnie w kontaktach z członkami rodziny, innymi dziećmi, a następnie z rówieśnikami w przedszkolu.
E. B. Hurlock twierdzi, iż rozwój społeczny odbywa się poprzez:
- uczenie się zachowań społecznie aprobowanych, obejmujących poznawanie obyczajów i tradycji oraz uczenie się zachowań akceptowanych przez grupę,
- pełnienie ról społecznie aprobowanych, to jest takich, które dana grupa społeczna przyjęła za własne.
- rozwój postaw społecznych, wiążących się z przyjęciem nowych sposobów zachowania.
W procesie wychowania społecznego nie należy oczekiwać, że dziecko w krótkim czasie nauczy się postępowania zgodnego z przyjętymi normami i wzorami, jest to, bowiem proces długi i powolny.
W pierwszym etapie życia dziecko jest całkowicie zależne od jego najbliższych, cała egzystencja uwarunkowana jest opieką, jaką zapewniają mu dorośli. Z czasem zaczyna osiągać coraz większą samodzielność, a jego stosunki z otoczeniem stają się bardziej skomplikowane. Przede wszystkim zwiększa się liczba osób, z którymi dziecko ma kontakt, co prowadzi do większej ilości doświadczeń społecznych.
Pedagodzy, jak i psychologowie coraz częściej zwracają uwagę na rodzaj pierwszych doświadczeń społecznych dzieci. Wyraźniej podkreśla się znaczenie śledzenia obserwacji rozwoju społecznego dziecka poprzez analizę określonych form jego zachowań oraz kontaktów z dorosłymi i rówieśnikami. Aby jednak móc obserwować i dokonywać oceny stopnia rozwoju społecznego, niezbędna jest znajomość pewnych prawidłowości rozwoju społecznego dziecka. Daje to możliwość przewidywania określonych sposobów zachowania się, oceniania ich, a także wyjaśniania przyczyny takich lub innych zachowań.
Decydującą rolę w uspołecznieniu dziecka przypisuje się wychowaniu. Wychowanie przyspiesza bądź też hamuje rozwój dziecka. Wpływa na kształtowanie określonych cech osobowości, na sposoby zachowania się. Przemyślane, systematyczne i konsekwentne oddziaływania wychowawcze, korzystne warunki środowiskowe mają decydujące znaczenie dla rozwoju społecznego dziecka.
Dziecko w wieku przedszkolnym nie potrafi maskować i tłumić swych przeżyć uczuciowych. Odzwierciedlają się one w jego zachowaniu, uzewnętrzniają się w ruchach i gestach, w okrzykach i słowach. Emocje dziecka przejawiają się w sposób bardzo ekspresyjny. Mimika i pantomimika przeżyć emocjonalnych jest bogata. Dziecko, do końca wieku przedszkolnego uzewnętrznia radość, gniew czy strach w śmiechu, płaczu, w żywych gestach, ruchach, w słowach, którym nadaje w zależności od przeżycia emocjonalnego odpowiednią informację.
Wskutek niepełnej dojrzałości układu nerwowego i niewykształconych jeszcze procesów hamowania dziecko prawie do końca okresu przedszkolnego jest bardzo pobudliwe. Dlatego też nawet słabe bodźce mogą wywołać zarówno przykre, jak i przyjemne stany emocjonalne. Emocje mają charakter przejściowy. Dziecko przechodzi bardzo łatwo z jednego nastroju emocjonalnego w drugi, diametralnie od niego różny. Zmartwione i zapłakane za chwilę śmieje się i cieszy.
Dopiero pod koniec okresu przedszkolnego dziecko zdobywa umiejętności opanowywania emocji, co jest świadectwem stopniowego osiągania dojrzałości emocjonalnej. Zaobserwować można rozwój uczuć wyższych – intelektualnych, społecznych, moralnych i estetycznych. W miarę upływu kolejnych lat dzieci przeżywają radość nie tylko podczas działania, więcej radości sprawia im efekt końcowy.
W późniejszym okresie przedszkolnym obserwuje się widoczny postęp w uspołecznieniu dzieci. Przez cały okres przebywania w przedszkolu uczą się one przystosowywać do innych, brać udział w zabawach grupowych, podporządkowywać zasadom obowiązującym w grupie. Ich udział w życiu grupy staje się aktywny. Wzrasta poczucie odpowiedzialności, samodzielność, umiejętność podporządkowania swoich działań określonemu celowi, umiejętność samooceny. Kształtują się uczucia przyjaźni do innych, potrzeba aprobaty, uznania i współdziałania.
Znacząca dla dziecka 5-6 letniego jest grupa rówieśnicza, w której zawiera pierwsze przyjaźnie i w której współzawodniczy. Jest radosne i szczęśliwe, kiedy się je akceptuje.
Perspektywa awansu z przedszkolaka na ucznia wywołuje u dziecka wiele różnych emocji. Dziecko z ogromną niecierpliwością i ciekawością czeka na pierwszy dzień szkoły, jednak wejście w nieznaną mu dotąd rolę ucznia budzi, lęk i niepokój.
W omawianym okresie życia dziecka największe zmiany zachodzą
w zakresie rozwoju psychicznego. U sześciolatka można zaobserwować równowagę uczuciową. Jest ono pogodne, pozbawione zmienności nastrojów, przy dłuższym zaangażowaniu emocjonalnym w to, co robi. Cechą charakterystyczną jest duża wrażliwość emocjonalna.
A. Suchora-Olech podkreśla rolę emocji, jako czynnika pobudzającego, motywującego do działania. Jej zdaniem działanie zależy od stopnia intensywności emocji oraz siły motywacji.
W szóstym roku życia dziecko coraz lepiej rozumie emocje własne i innych osób, zdobywa zdolność regulowanie ekspresji własnych emocji. Dzięki temu dziecko 6-letnie radzi sobie zarówno w kontaktach z osobami dorosłymi jak i rówieśnikami. Wskazówki dorosłych służą kulturowej kontroli emocji, co zapewnia dziecku kształtowanie pozytywnych relacji interpersonalnych.
Rozwój społeczny powstaje w wyniku współżycia i współdziałania ludzi. Można go rozpatrzyć z dwóch punktów widzenia:
1. jako integrowanie się dzieci w grupę społeczną, określane mianem socjalizacji,
2. jako kształtowanie jednostki w grupie, czyli proces dochodzenia do unikatowych wzorów przeżywania, myślenia i działania w różnych sytuacjach.

LITERATURA
M.Przetacznik-Gierowska, G.Makiełło-Jarża, Psychologia rozwojowa i wychowawcza, Warszawa 1992, s. 173.
E. Hurlok, Rozwój dziecka, Warszawa 1985, s. 350.