Bajkoterapia w przedszkolu

Bajkoterapia jest częścią biblioterapii (grec. biblion- książka). Zdaniem Wity Szulc biblioterapia "polega na wykorzystaniu materiałów czytelniczych polecanych przez osobę mającą intencje terapeutyczne wobec osób skłopotanych z powodu problemów natury medycznej, psychologicznej lub społecznej".
Z kolei biblioteapia jest częścią arteterapii, która jest formą leczenia przez sztukę. Traktuje formy artystyczne jako formę komunikacji z człowiekiem mającym problem. Jest również pewnym rodzajem leczenia np. lęków, podnoszenia samooceny, redukowania stresu.
Przedszkole jest miejscem, w którym nauczyciele już od pierwszych chwil pobytu dziecka w placówce poddają je obserwacji. Ma ona wykazać, czy dziecko jest gotowe do podjęcia nauki w przedszkolu oraz zasygnalizować ewentualne problemy, z którymi boryka się przedszkolak.
Niejednokrotnie nauczyciele już przed rozpoczęciem roku szkolnego sugerują rodzicom czytanie bajek terapeutycznych, mających na celu pokazanie życia przedszkolnego, problemów z jakimi może spotkać się przedszkolach i sposobów ich rozwiązywania. Bajki i opowiadania, które pokażą dziecku, że nie tylko ono boi się pierwszego dnia w przedszkolu, że nie tylko ono ma okulary, albo zdaża mu się nie zdążyć do ubikacji, czy nie potrafi jeszcze narysować konia czy psa. Takie przygotowanie dziecka poprzez podawanie gotowych recept w formie bajki jest wspaniałym sposobem na zbliżenie z rodzicem i uspokojenie jego samego. Wtulony w mamę bądź tatę maluch szybciej zaakceptuje, że przedszkole to taka jego praca i jest w nim bardzo przyjemnie i pozna wielu kolegów i koleżanki.
Nauczyciele wyczuleni na zachowania dzieci i sposoby wspierania przedszkolaków sięgają do coraz to nowych metod i form pomocy. Niejednokrotnie rozmowy z dziećmi na temat ich lęków i stresów związanych np. z rozstaniem z rodzicami, z brakiem akceptacji rówieśników, czy też z nieradzeniem sobie w życiowych sytuacjach nie wystarczają. Wtedy należy sięgnąć po bezpieczną i przyjemną metodę pracy z dziećmi jaką jest bajkoterapia.
Na polskim rynku pojawiło się ogromnie dużo "bajek z podtekstem" czyli bajek terapeutycznych. Zajmują się one różnymi problemami dziecięcego życia. Podzielone są na trzy działy: relaksacyjne, psychoedukacyjne, psychoterapeutyczne.
Bajki psychoedukacyjne mają na celu zmianę pewnych zachowań dziecka, co jest bardzo szeroko rozumiane. Może to być przekonanie dziecka do sprzątania w swoim pokoju, jak i radzenie sobie z agresją rówieśników. Takie bajki dają pewne wzory zachowań, które powinny być realizowane. Nie może to być jednak moralizowanie ani nakłanianie.
Bajki psychoterapeutyczne mają bardziej rozbudowaną fabułę i są dłuższe niż psychoedukacyjne. Mają one na celu kompensację niezaspokojonych potrzeb – podniesienie samooceny. Bajka psychoterapeutyczna musi być mocno zakorzeniona w sytuacji dziecka, której dotyczy. Wybranie takiej bajki wymaga dobrej analizy emocji:leku, strachu, smutku, których ma ona dotyczyć.
Bajka psychoterapeutyczna znajduje także zastosowanie w sytuacjach trudnych emocjonalnie, po przeżyciach: np. początki dziecka w przedszkolu, separacja rodziców, pojawienie się nowego dziecka w rodzinie, śmierć ulubionego zwierzątka, choroba w rodzinie czy nawet śmierć członka rodziny.
Zarówno bajki psychoedukacyjne, jaki i psychoterapeutyczne można wykorzystywać jako profilaktykę: gdy wiemy, że nastąpi jakaś trudna dla dziecka sytuacja, gdy już mamy do czynienia z konkretnym problem.
Bajki relaksacyjne nie służą do terapii. Mają za zadanie odprężyć, zrelaksować lub ukierunkować do znalezienia odpowiedniego miejsca wyciszenia, zredukować napięcie mięśniowe oraz usunąć zmęczenie. Są bardzo korzystne po wyczerpujacym dniu w przedszkolu, do wyciszenia po stresującej wizycie u dentysty itp.
Akcja takich bajek powinna być spokojna, trwać 3-7 minut ważne, aby czytający sam był odprężony i w tle towarzyszyła muzyka.
Zajęcia z bajkoterapii może prowadzić każdy nauczyciel. Widząc problem sygnalizowany przez wychowanków dobiera odpowiednią bajkę i czyta w zaaranżowanej sytuacji: dobiera czas, miejsce, zaciemnienie, muzykę. Taka aranżacja sprawi, że czas spędzony z bajką będzie dla dzieci czymś specjalnym, będą wsłuchiwać się w nią w zupełnie inny sposób. Można wydzielić specjalne pomieszczenie w przedszkolu mające na celu wzmocnienie działania bajek terapeutycznych: pokój lekko zaciemniony, wprowadzający w nastrój czegoś ciekawego, fotel dla czytającego, lampka dająca nastrój, miękki dywan na podłodze lub cośinnego dającego uczucie przytulności i bezpieczeństwa. Takie pomieszczenie wręcz samo przenosi dzieci w świat fantazji i bajek. Może to być również po prostu jakiś kąt w sali przygotowany do czytania, gdzie dzieci mogąułożyć się wygodnie.
Nauczyciel powinien uzupełnić biblioteczkę o odpowiednią literaturę, aby spotkania z bajką terapeutyczną były owocne, i być przygotowanym na różne problemy. Na rynku wydawniczym istnieje cała gama książek zajmujących się tą tematyką. Internet również prezentuje cały wachlarz różnorodnych bajek z możliwością wydruku, zakupienia, bądź też zamawiania bajek terapeutycznych specjalnie dla swojego dziecka - mających na uwadze konkretny problem.
Polecam kilka ciekawych stron internetowych i pozycji najczęściej wybieranych przez nauczycieli i rodziców oraz przeze mnie:
Bajki zasypianki – Paweł Księżyk (http//bajki-zasypianki.pl/)
Bajki dla duszy – Maria Tibbar
Bajki terapeutyczne cz.1 i cz.2 – Maria Malicka
Cudaczek Wyśmiewaczek - Julia Duszyńska
Bajki które leczą cz.1 i cz.2 - Doris Brett
www.abcbaby.pl
www.psychologia.net.pl
Oraz wiele innych i książek, które pomogą przedszkolakom przetrwać trudne dla nich chwile. Polecam poszukiwanie nowości na stronach księgarni internetowych, na forach dla nauczycieli przedszkolnych oraz stronach o tematyce psychologicznej. Tam również terapeuci, psycholodzy i inni specjaliści zamieszczają tematyczne bajki terapeutyczne.
Bajkoterapia jest sposobem nie tylko na małe dzieci. W szkole w klasach 1-3 taka metoda może również znaleźć zastosowanie. Kto nie lubi słuchać bajek?! Starsze dzieci nie przyznają się może do tego, ale przytulenie się do rodzica i posłuchanie bajki na dobranoc sprawi wiele dobrego, nawt gdyby terapeutyczność bajki nie dała efektów, to bliskość z rodzicem i chwila z nim rozmowy to więcej niż wszystkie terapie świata.