Malarstwo i rysunek z elementami liternictwa. Program zajęć artystycznych dla klas II i III gimnazjum

Agnieszka Bączyk

MALARSTWO i RYSUNEK

z elementami liternictwa

PROGRAM ZAJĘĆ ARTYSTYCZNYCH

dla klas II i III w gimnazjum

Według podstawy programowej kształcenia ogólnego zawartej w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U. z dnia 15 stycznia 2009 r. Nr 4, poz.17). Spełnia również warunki zawarte w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 8 czerwca 2009 r. w sprawie dopuszczenia do użytku w szkole programów wychowania oraz dopuszczenia do użytku szkolnego podręczników (Dz. U. Nr 89, poz. 730).

SPIS TREŚCI:

I. Podstawa programowa przedmiotu zajęcia artystyczne

II. Wstęp – założenia programowe

III. Cele kształcenia i postawa twórcza ucznia

IV. Treści programowe

V. Założone osiągnięcia uczniów

VI. Procedury osiągania celów

VII. Ocenianie uczniów

I PODSTAWA PROGRAMOWA ZAJĘĆ ARTYSTYCZNYCH

Cele kształcenia – wymagania ogólne:

1. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji – percepcja sztuki.
2. Tworzenie wypowiedzi – ekspresja przez sztukę.
3. Analiza i interpretacja tekstów kultury – recepcja sztuki.

Przykładowe zajęcia plastyczne:

1. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji – percepcja sztuki.

Uczeń:

1) uczestniczy w kulturze poprzez kontakt z zabytkami i dziełami sztuki współczesnej, mając poczucie związku z tradycją narodową i europejskim dziedzictwem kultury oraz doceniając dorobek innych kręgów kulturowych( zna dorobek wybranych placówek kultury);
2) korzysta z przekazów medialnych dotyczących wiedzy o sztuce i zjawiskach artystycznych, stosuje ich wytwory w swojej działalności twórczej (przestrzegając podstawowych zasad prawa autorskiego dotyczących ochrony własności intelektualnej).

2. Tworzenie wypowiedzi – ekspresja przez sztukę.

Uczeń:

1) podejmuje działalność twórczą, posługując się środkami wyrazu plastycznego, innych dziedzin sztuki i elementami formy przekazów medialnych, projektując publikacje prasowe albo programy telewizyjne (w zakresie ich redakcji, edycji, przygotowania do druku i wizualizacji wypowiedzi, reklamy i kształtowania wizerunku w kontakcie z otoczeniem);

2) realizuje projekty w sferze sztuk wizualnych służące kształtowaniu poczucia estetyki (stylizacji ubioru, aranżacji miejsca zamieszkania i pracy) oraz na rzecz popularyzacji wiedzy ( o sztuce i zjawiskach artystycznych) w społeczności szkolnej i lokalnej.

3. Analiza i interpretacja tekstów kultury – recepcja sztuki.

Uczeń:

1) rozróżnia wybrane style i kierunki architektury i sztuk plastycznych oraz osadza je w odpowiednim porządku chronologicznym i miejscu , z którym było związane ich powstanie, na podstawie określonych przykładów (posługując się terminologią z danej dziedziny sztuki)

2) rozpoznaje dzieła w wybranych dyscyplinach architektury i sztuk plastycznych, przyporządkowując je właściwym autorom oraz opisuje ich funkcje i cechy stylistyczne, na podstawie określonych przykładów (posługując się terminologia z zakresu sztuk plastycznych).

ZALECANE WARUNKI I SPOSÓB REALIZACJI

Szkoła opracowuje i przedstawia uczniom ofertę zajęć artystycznych. Rodzaj zajęć oraz realizowany program powinny być dostosowane do zainteresowań uczniów. Zajęcia mogą być realizowane w trybie regularnych cotygodniowych spotkań lub w trybie projektu wskazanego przez nauczyciela lub proponowanego przez uczniów, także w korelacji z pracą nad projektami z innych zajęć edukacyjnych. Przygotowując konkretną ofertę zajęć artystycznych, nauczyciel precyzuje wymagania szczegółowe wynikające z wybranego zakresu i formy zajęć.

Zajęcia artystyczne oferowane przez szkołę mogą stanowić podstawę do stworzenia lokalnej ( gminnej, powiatowej, dzielnicowej) oferty, z której uczniowie mogą wybrać interesujące ich zajęcia.
Należy stwarzać możliwości publicznego prezentowania efektów pracy uczniów w ramach zajęć artystycznych, włączając odpowiednie prezentacje w organizację szkolnych i środowiskowych uroczystości i imprez, oraz stymulować ucznia do udziału w koncertach, przeglądach i konkursach.

II WSTĘP, ZAŁOŻENIA PROGRAMOWE

Program zajęć artystycznych uwzględnia w swych założeniach czynniki sprzyjające rozwojowi ucznia, zainteresowania sztuką, indywidualizacji w kreowaniu postaw wobec kultury i wyrażaniu siebie poprzez czynny proces twórczy. Zakłada wzbudzanie refleksji estetycznych, moralnych i intuicyjnych, a także świadomą modyfikację działań pod wpływem dzieł sztuki .

Głównym założeniem programu jest realizacja działań w zakresie malarstwa i rysunku z elementami liternictwa z uwzględnieniem różnych środków wyrazu plastycznego i przy zastosowaniu odpowiednio dobranych technik plastycznych, możliwych do realizacji w warunkach typowych pracowni szkolnych, bez konieczności stosowania specjalistycznych materiałów i narzędzi.

Treści programu obejmują wiedzę teoretyczną z określonej dziedziny, połączoną z praktycznym działaniem, dzięki czemu wiedza ta stanowi inspirację do praktycznych działań twórczych, podczas których uczniowie zyskują możliwość rozwijania zainteresowań, zdolności manualnych i rozbudzania wyobraźni.

Na program składają się zagadnienia tematyczne do zrealizowania w czasie 60 godzin w cyklu dwuletnim. Czas na realizację każdego z nich został zróżnicowany, może jednak być odpowiednio modyfikowany i określany przez nauczyciela, w zależności od zainteresowania uczniów tematem bądź też ze względu na konieczność jego wydłużenia lub skrócenia.

W programie uwzględniono realizację projektu edukacyjnego będącego jednocześnie działaniem wynikającym z realizacji podstawy programowej zajęć artystycznych – organizację wernisażu prac uczniów. Proponowana forma zakłada czynne uczestnictwo uczniów w propagowaniu kultury w środowisku szkolnym i lokalnym, integracji rówieśniczej, powstawaniu inicjatyw i umiejętności współdziałania w grupie.

Program zakłada przeznaczenie specjalnych jednostek lekcyjnych na realizację zadań na liczne konkursy plastyczne o szczeblu regionalnym czy ogólnopolskim.
Program zawiera podział na treści i cele nauczania, założone osiągnięcia ucznia i określenie realizacji punktu podstawy programowej, a także wskazuje na przewidywane metody i formy pracy.

III CELE KSZTAŁCENIA I POSTAWA TWÓRCZA UCZNIA

1. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji – percepcja sztuki

 Przygotowanie do uczestnictwa w kulturze przez kontakt z dziełami sztuki.
 Poznawanie dorobku artystycznego różnych kręgów kulturowych.
 Kształcenie poczucia związku z kulturą własnego regionu.
 Wskazywanie na możliwości poznawania sztuki europejskiej przez wirtualne zwiedzanie galerii sztuki.
 Poznawanie i korzystanie z zasobów bibliotecznych (albumów i opracowań).
 Ukierunkowanie na możliwości korzystania z dorobku artystycznego jako źródła inspiracji działań twórczych z zachowaniem podstawowych zasad prawa autorskiego.
 Wskazanie na ośrodki kultury w regionie i zachęcanie do uczestnictwa w wydarzeniach kulturalnych na ich terenie.

2. Tworzenie wypowiedzi – ekspresja przez sztukę

 Kształcenie postawy twórczej przez inspirowanie do działań.
 Interpretacja wrażeń na podstawie wybranych przykładów dzieł sztuki.
 Projektowanie i realizacja zadań plastycznych w zakresie zagadnień kompozycyjnych i literniczych.
 Rozwiązywanie w twórczy sposób problemu przestrzeni w obrazie.
 Umiejętne stosowanie środków wyrazu plastycznego dla oddania istoty wytworu.
 Pokonywanie trudności przy realizacji tematu przez twórcze rozwiązania i pomysły.
 Kształcenie umiejętności projektowania i realizowania w pracy plastycznej określonego tematu.
 Kształtowanie osobowości przez udział w działaniach i akcjach plastycznych.
 Kształcenie możliwości w zakresie doskonalenia warsztatu pracy przy zastosowaniu różnych materiałów i narzędzi.
 Kształcenie tolerancji wobec twórczości innych osób.
 Prezentowanie własnej twórczości przez udział w imprezach kulturalnych, także z wykorzystaniem nowoczesnych form przekazu.

3. Analiza i interpretacja tekstów kultury – recepcja sztuki

 Utrwalanie i pogłębianie wiedzy z zakresu sztuk plastycznych ze szczególnym uwzględnieniem malarstwa i rysunku z elementami liternictwa.
 Doskonalenie umiejętności posługiwania się terminologią z zakresu sztuk plastycznych.
 Definiowanie pojęcia sztuki, twórcy i dzieła.
 Rozróżnianie i określanie stylów oraz przyporządkowywanie ich w odniesieniu do ram czasowych wg chronologii.
 Kształcenie umiejętności analizy i interpretacji wybranych dzieł pod względem formalnym i ikonograficznym.
 Umiejętność rozpoznawania dzieł w określonych dyscyplinach sztuk plastycznych.
 Utrwalanie wiadomości w zakresie znajomości środków wyrazu plastycznego.
 Określanie możliwości w zakresie pozyskiwania informacji zawartych w tekstach kultury.

POSTAWA TWÓRCZA UCZNIA

Uczeń:

• zna i stosuje zasady pracy na lekcjach zajęć artystycznych
• potrafi współpracować w grupie
• jest tolerancyjny wobec twórczości innych
• pogłębia wrażliwość artystyczną i przygotowanie do odbioru sztuki
• nabywa umiejętności wrażliwej obserwacji natury i przekłada to na działania plastyczne
• w twórczy sposób przedstawia temat wykazując się zaangażowaniem i inwencją
• czynnie uczestniczy w propagowaniu kultury w środowisku szkolnym i lokalnym.

IV TREŚCI PROGRAMOWE

1. Wybrane zagadnienia z historii sztuki

 Sztuka antyczna: przy realizacji zagadnienia kanonu idealnych proporcji;
 Sztuka średniowiecza: przy realizacji zagadnienia w zakresie kompozycji wieloosiowej (witrażu).
 Sztuka renesansowa: przy realizacji zagadnienia perspektywy i idealnych proporcji.
 Impresjonizm: przy realizacji zagadnienia w zakresie kompozycji barwnych.
 Secesja: przy realizacji zadania w zakresie tworzenia dekoracyjnej formy użytkowej.
 Ekspresjonizm: realizacja zagadnienia ekspresji w malarstwie.
 Abstrakcjonizm: przy tworzeniu niefiguratywnych form przestrzennych.
 Kubizm: realizując zagadnienia w zakresie geometryzacji formy.

2. Wiedza w zakresie znajomości oraz stosowania środków wyrazu plastycznego

 Barwa

- barwy kontrastowe (dopełniające)
- barwa lokalna
- barwy czyste i złamane
- temperatura barw
- symbolika barw
- nasycenie i jasność barw
-gamy barwne (szeroka i wąska)
- akcent barwny
- plama ostra
- plama miękka
- plama konturowa

 Linia

- formalna: prosta, krzywa, falista, łamana, spiralna, krótka, przerywana
- wyrazowa: dynamiczna, mocna, delikatna, lekka, spontaniczna, miękka
- walorowa: jasna, ciemna, wyrazista, rozmyta

 Kompozycja
- rytm
- symetria: jednoosiowa, wieloosiowa
- statyka i dynamika

 Perspektywa

- linearna (zbieżna)
- malarska
- powietrzna.

 Faktura

- gładka
- szorstka
- impastowa.

 Kontrast

- świetlny (światło-mrok),
- barwny (ciepła-zimna)
- walorowy (jasna-ciemna),
- kontrast faktur (szorstka-gładka)
- wielkości( mały- duży)
- kształtu( kanciasty-obły)

4. Wiedza i umiejętności w zakresie stosowania technik plastycznych:

 alla prima (wł. za pierwszym razem)
 kolaż
 dripping (ang. drip – kapać)
 malarstwo witrażowe
 monotypia
 dywizjonizm
 puentylizm
 techniki wodne i olejne
 rysunek piórkiem i tuszem
 szkic rysunkowy

5. Formy działalności twórczej.

• Tworzenie szkiców rysunkowych.
• Malowanie przy użyciu różnych technik.
• Tworzenie form dekoracyjnych.
• Formatowanie tekstu w drobnych formach graficznych.
• Udział w projekcie – organizacja wystawy.

V ZAŁOŻONE OSIĄGNIĘCIA UCZNIÓW

1.W zakresie wiadomości:

 Wiedza ogólna

Uczeń:

 zna i definiuje pojęcia: sztuka, dzieło, twórca
 rozpoznaje, nazywa i określa chronologicznie dzieła z zakresu malarstwa.
 zna środki wyrazu plastycznego stosowane w dziele malarskim i projektowaniu graficznym
 wie, jakie są możliwości warsztatu twórczego w zakresie stosowania technik malarskich i rysunkowych
 posiada wiedzę na temat źródeł informacji o tekstach kultury europejskiej i narodowej
 zna ośrodki kultury własnego regionu.

 Wiedza szczegółowa

Uczeń:

 zna i rozumie ideę założeń technik malarskich impresjonistów, rozróżnia je i odnosi do przykładów
 definiuje abstrakcjonizm, nazywa i określa jego cechy
 zna i określa założenia malarstwa kubistycznego
 zna zasady kanonu idealnych proporcji ciała człowieka
 nazywa barwy i określa ich wpływ na klimat dzieła poprzez analizę wybranych przykładów malarstwa
 zna i określa temperaturę barw,
 nazywa barwy czyste i określa sposoby ich łamania,
 wie kiedy występuje barwa lokalna
 wie jak uzyskuje się nasycenie i jasność barwy
 zna pojęcie względności barw
 odróżnia gamy barwne i znajduje je w dziełach malarskich
 zna rodzaje plam barwnych
 wie co to jest akcent barwny i jaką rolę pełni w dziele malarskim
 zna rodzaje linii i określa ich wpływ na uzyskanie wrażenia przestrzeni w rysunku
 definiuje pojęcie rytmu
 rozumie pojęcie kompozycji jako uporządkowanego układu elementów
 wie jak powstaje kompozycja jedno- i wieloosiowa
 określa kompozycję statyczną i dynamiczną w odniesieniu do form przestrzennych i malarstwa
 potrafi określić zasady perspektywy linearnej, malarskiej i powietrznej
 definiuje pojęcie faktury
 zna i określa rodzaje kontrastów
 zna zasady stosowania technik: alla prima, dripping, dywizjonizmu, puentylizmu, witrażu, kolażu
 potrafi szybko i sprawnie zorganizować sobie warsztat pracy
 pogłębia swoją wiedzę i umiejętności w zakresie warsztatu plastycznego i stosowanych technik;
 potrafi odnaleźć informacje o tekstach kultury, zna adresy stron internetowych, zestaw
 zna domy kultury, muzea i galerie swojego regionu.

2.W zakresie umiejętności:

 Umiejętności ogólne

Uczeń:

 umiejętnie analizuje i interpretuje wybrane dzieła pod względem formalnym i ikonograficznym
 projektuje i realizuje zadania plastyczne w zakresie zagadnień kompozycyjnych
 rozwiązuje w twórczy sposób zagadnienie przestrzeni w malarstwie
 umiejętnie stosuje środki wyrazu plastycznego dla oddania istoty zagadnienia
 uczestniczy w interdyscyplinarnych działaniach tematycznych
 jest współtwórcą projektów w środowisku szkolnym.

 Umiejętności szczegółowe

Uczeń:

 umiejętnie komponuje pracę w charakterze barwnych przejść tonalnych lub kontrastów barwnych
 potrafi zastosować rytm w kompozycji plastycznej
 tworzy przemyślaną kompozycję graficzno- literniczą zgodnie z poznanymi zasadami
 projektuje i wykonuje formę dekoracyjną ze świadomie przewidzianym efektem
 stosuje w plastycznym działaniu tematycznym symetrię jedno- i wieloosiową
 właściwie kadruje i porządkuje układ elementów na płaszczyźnie wg znanych reguł
 rozwiązuje w twórczy sposób problem przestrzeni w obrazie poprzez umiejętne stosowanie zasad perspektywy
 tworzy prace malarskie o charakterze ekspresyjnym stosując różne środki wyrazu plastycznego
 umiejętnie komponuje pracę w charakterze barwnych przejść tonalnych lub kontrastów barwnych
 określa kształt plam barwnych, nadając im charakter tematycznych przedstawień
 posługuje się pismem jedno- i dwuelementowych przy użyciu różnych narzędzi
 posługuje się majuskułą i minuskułą
 posługuje się linią w celu określenia kształtu oraz wymodelowania bryły
 odnajduje barwę lokalną, eksperymentując w zakresie mieszania barw
 tworzy prace w określonej tonacji barwnej, dostrzegając wpływ barwy na tworzenie nastroju dzieła
 określa kształt obserwowanej formy w szkicu rysunkowym
 tworzy prace plastyczne strukturalne o różnorodnej fakturze uwzględniając przewidziany efekt swych działań
 umiejętnie posługuje się technikami plastycznymi dla oddania istoty zadania plastycznego, nadając im charakter indywidualnych przedstawień
 podejmuje działania w zakresie organizacji wernisażu – projektuje plakaty i zaproszenia.

VI PROCEDURY OSIĄGANIA CELÓW

Przy programowaniu metod i form pracy za istotną należy przyjęto konieczność stosowania atrakcyjnych działań wzbudzających u uczniów zainteresowanie twórczością plastyczną. Nauczyciel prowadzący zajęcia planuje i proponuje działania inspirujące do pracy, tworzy atmosferę wyzwalającą pozytywne emocje, inspiruje przez dostarczanie wrażeń na wystawach i wernisażach, wzmacnia wiarę ucznia we własne możliwości poprzez dobór właściwych form pracy i różnicowanie stopnia trudności przy wykonaniu zdania, przekazuje informacje dające możliwość analizy i korekty własnych dokonań, a tym samym umożliwia rozwój umiejętności twórczych.
Nauczyciel pamięta, że każdy uczeń ma określone predyspozycje, wykazuje indywidualne cechy i zróżnicowane tempo pracy.

Proponowane formy zajęć:

1. Bezpośredni bądź wirtualny kontakt z dziełem sztuki przez oglądanie galerii i wystaw.
2. Zajęcia plenerowe z możliwością obserwacji przestrzeni i zjawisk.
3. Działania studyjne z wykorzystaniem atrakcyjnych technik plastycznych.
4. Ćwiczenia kompozycyjne w zakresie malarstwa i rysunku z zastosowaniem elementów liternictwa.
5. Praca indywidualna lub grupowa.

Metody pracy:

1. Działania plastyczne z korektą nauczyciela.
2. Rozmowa dydaktyczna.
3. Pokaz i prezentacja.
4. Wizualizacja.
5. Mapy mentalne.
6. Metoda projektu.
7. Praca w grupach.

Wszystkie metody i formy pracy powinny prowadzić do odkrywania potencjału własnych możliwości twórczych i samorealizacji, a w efekcie końcowym prezentacji dokonań, zaś zespolenie działań nauczyciela i uczniów powinno powodować nobilitację przedmiotu zajęć artystycznych w środowisku szkolnym.

VII OCENIANIE UCZNIÓW

Kryterium oceny nie mogą stanowić zdolności ucznia, lecz jego możliwości i zaangażowanie. Ocenianie powinno przebiegać systematycznie i zawierać informację zwrotną. Uczeń powinien mieć szansę wypowiedzi na temat efektu swojej pracy i gwarancję równego traktowania podczas prezentacji wizualnej. Bardzo ważnym czynnikiem mającym wpływ na ocenę pracy ucznia jest jego postawa- przygotowywanie się do zajęć, właściwe wykorzystanie czasu przeznaczonego na pracę, oraz:

• zaangażowanie podczas wykonywania ćwiczeń i wysiłek wkładany w jego realizację ;

• podejmowanie merytorycznej dyskusji ;

• przygotowanie do zajęć: systematyczność, gromadzenie dodatkowych materiałów ;

• zgodność z przyjętymi założeniami realizacji zagadnienia (praca na temat);

• estetykę wykonania pracy ;

• indywidualne rozwiązania w zakresie realizowanych projektów, zapał twórczy ;

• właściwe współdziałanie w grupie rówieśniczej;

• realizację dodatkowych zadań powstałych z inicjatywy ucznia ;

• zaangażowanie w propagowaniu kultury w środowisku szkolnym;

• wykonywanie prac dodatkowych wykorzystywanych w konkursach plastycznych szkolnych i na szczeblu- miejskim, wojewódzkim czy ogólnopolskim.